50. Nguyễn Hữu Dật với hai lần xem thiên văn trước lúc xuất
quân
Trong hàng tướng lĩnh của các chúa Nguyễn, Nguyễn Hữu Dật là một
trong những người có tài năng đa dạng và nổi bật nhất. Từ năm 1655 đến
năm 1660, khi cuộc ác chiến lần thứ năm giữa chúa Nguyễn và chúa Trịnh
nổ ra, Nguyễn Hữu Dật là võ quan giữ chức Đốc chiến. Ông đã lặn lội khắp
các chiến trường từ Nghệ An trở vào, khi thì trực tiếp chỉ huy, khi thì đóng
góp nhiều ý kiến rất xuất sắc cho bộ chỉ huy quân đội của Đàng Trong,
được chúa Nguyễn Phúc Tần nhiều lần khen ngợi và ban thưởng rất hậu.
Điều ít ai ngờ là Nguyễn Hữu Dật rất có tài xem thiên văn và chính biệt tài
này đã khiến ông hai lần nổi danh trong thiên hạ. Sách Đại Nam thực lục
(Tiền biên, quyển 4) chép rằng:
“Mùa thu, tháng 9 (năm Đinh Dậu, 1657 – ND), Nguyễn Hữu Dật đánh
phá được lũy Đồng Hôn (nay thuộc Hưng Nguyên, Nghệ An – ND). Lúc
bấy giờ, Trịnh Căn sai tướng là Thắng Nham (không rõ họ) đóng quân ở
lũy Đồng Hôn. Nơi ấy, đất ẩm thấp, mùa thu (thường có lụt lội), vì thế mà
chúng sợ ta đánh úp, bèn bàn nhau dời đồn đến ở phía dưới Núi Đất. Thám
tử của ta biết được, báo cho Hữu Dật biết. Hữu Dật nói với Hữu Tiến (tức
Nguyễn Hữu Tiến, người đang giữ chức Tiết chế quân đội của Đàng Trong
đi đánh Nghệ An – ND) rằng: -Tôi đã suy tính kĩ. Ngày 25 này là ngày Quý
Hợi, ngày sao Chẩn
chiếu, tất sẽ có mưa to gió lớn. Đã thế, lại có vệt khí
đen chạy băng qua khu vực sao Bắc Đẩu
Chấn
, như vậy thì ở phía Tây Bắc nhất định sẽ có lụt lội. Ta nếu biết
phân đó mà đánh đồn của Thắng Nham thì sẽ chắc thắng.
Đến sau, quả đúng ngày ấy (25 tháng 9 – ND) thì mưa to gió lớn, nước
sông đầy tràn. Hữu Dật đưa quân đánh thẳng vào lũy Đồng Hôn nhờ nước
lụt mà thắng lớn. Thắng Nham lên Núi Đất chạy trốn. Ta thu được rất nhiều
khí giới. Hữu Tiến cả mừng, nói với Hữu Dật rằng: -Ông tính toán cứ như
thần.
