51. Lại chuyện Nguyễn Hữu Dật bị gièm pha
Năm 1650, khi còn giữ chức kí lục châu Bố Chính, vì bị Tôn Thất Tráng
gièm pha, Nguyễn Hữu Dật bị tống giam vào ngục một thời gian. Lần ấy,
nhờ tài văn chương, ông được chúa Nguyễn Phúc Tần hiểu và tha cho. Tiếc
thay, Chúa hiểu ông mà không hiểu hết lòng dạ của Tôn Thất Tráng và bọn
tiểu nhân bất tài. Sách Đại Nam thực lục (Tiền biên, quyển 4) chép việc
Nguyễn Hữu Dật bị gièm pha khi ông đang giữ chức Đốc chiến trong đạo
quân của chúa Nguyễn tiến ra Bắc Hà (từ 1655 đến 1660) như sau:
“Mùa thu, tháng tám (năm Kỉ Hợi, 1659 – ND), Trịnh Tạc thấy quân
mình liên tiếp bại trận, lòng rất lấy làm lo ngại, bèn tìm cách để chiêu dụ
Nguyễn Hữu Dật về hàng. (Trịnh Tạc) sai người đem một gói trân châu,
cùng với năm khối vàng mã đề (vàng khối hình như cái móng ngựa – ND)
và một bức mật thư đưa cho (Nguyễn Hữu) Dật. Hữu Dật nhận được thư, cả
giận nhưng vẫn giả vờ nói (với sứ giả) rằng: -Tháng sau, xin vương hãy
đem quân đến đón tôi ở trên sông.
Sứ giặc đi rồi, Hữu Dật lập tức đem tất cả thư từ và các thứ họ Trịnh gởi
biếu, dâng lên Chúa và tâu: -Thần thờ Chúa thượng, ơn nghĩa như cha con,
dám đâu có chí khác. Nhưng nay muốn mượn kế giặc để đánh giặc, lại sợ
không tâu bày rõ ràng từ trước thì mang tội không gì lớn bằng.
Chúa trả lời: -Ta vẫn biết khanh trung thành. Mọi thứ họ Trịnh tặng,
khanh cứ nhận lấy, đừng nghĩ ngợi bận tâm làm gì.
Hữu Dật nghe vậy thì mừng lắm”.
…”Mùa đông, tháng 11 (năm Kỉ Hợi, 1659 – ND) có người từ Bắc Hà
đến, tên là Tộ Long, nói với Nguyễn Hữu Dật rằng: -Người ở Bắc đều cho
rằng, việc binh quý ở sự thần tốc, thế mà nay các tướng cứ ngần ngại không
tiến, bỏ lỡ cơ hội, thật đáng tiếc.
Hữu Dật hậu đãi người ấy rồi cho về. Xong, ông đến dinh của Hữu Tiến
bàn việc xuất quân, nhân đó, thuật lại lời của Tộ Long. Hữu Tiến hỏi rằng: -
Bây giờ Tộ Long ở đâu?
Hữu Dật đáp: -Đã cho về rồi.
