22. Lời tiến sĩ Phạm Công Thế
Tháng chạp năm Mậu Ngọ (1738), tại Thanh Hoa, có một cuộc khởi
nghĩa chống chính quyền họ Trịnh đã nổ ra. Những người có công khởi
xướng và lãnh đạo cuộc khởi nghĩa này đều là các hoàng thân của nhà Lê:
Lê Duy Mật, Lê Duy Quy và Lê Duy Chúc.
Lê Duy Mật và Lê Duy Quy đều là con thứ của vua Lê Dụ Tông (1705-
1729), còn Lê Duy Chúc là con thứ của vua Lê Hy Tông (1675-1705), tức
là chú ruột của Lê Duy Mật và Lê Duy Quy. Việc lớn chưa thành thì Lê
Duy Chúc và Lê Duy Quy đều bị bệnh mà mất, Lê Duy Mật trở thành lãnh
tụ duy nhất của cuộc khởi nghĩa này. Dưới ngọn cờ của Lê Duy Mật có một
vị Tiến sĩ lừng danh, đó là Phạm Công Thế. Phạm Công Thế người làng
Hoàng Xá, huyện Đông Quan (nay thuộc Hà Nội), đỗ Tiến sĩ khoa Đinh
Mùi (1727), làm quan trải thờ bốn đời vua là Lê Dụ Tông, Lê Đế Duy
Phường, Lê Thuần Tông và Lê Ý Tông. Trước khi tham gia khởi nghĩa, ông
đang giữ chức Đông các Hiệu thư
.
Phạm Công Thế là người hiên ngang, khảng khái, Sách Khâm định Việt
sử thông giám cương mục (Chính biên, quyển 38, tờ 7 và 8) có chép về ông
như sau:
“Lê Duy Mật, Lê Duy Quy và Lê Duy Chúc hận về nỗi quyền bính cua
vua Lê bị tước đoạt và Trịnh Giang là kẻ bạo ngược giết vua, bèn cùng các
quan trong triều là Phạm Công Thế, Vũ Thước và thuộc hiệu là Lại Thế Tế
bàn mưu đốt kinh thành nhưng việc này không xong. Vì sợ bị lộ, (Lê) Duy
Quy chạy đi Cẩm Thủy (Thanh Hóa – ND), (Lê) Duy Mật và (Lê) Duy
Chúc chạy đi Nghi Dương (nay thuộc đất Kinh Môn, Hải Dương – ND).
Tại đây, (Lê Duy Mật và Lê Duy Chúc) được viên thổ hào là Ngô Hưng
Tạo hộ tống, vượt biển chạy vào Thanh Hoa. (Trịnh) Giang sai binh lính
đuổi theo nhưng không kịp. Lúc ấy, Vũ Duy Thước bị bắt, bị tống giam và
bị giết. Lê Duy Chúc và Lê Duy Quy sau cũng bị bệnh mà mất, Lê Duy
Mật liền chiếm cứ đất thượng du vùng Tây Nam.
