46. Chuyện Nguyễn Huệ với Nguyễn Đăng Trường
Sau khi sách lược tạm hòa với quân Trịnh để tập trung lực lượng tiêu diệt
quân Nguyễn bắt đầu phát huy được những tác dụng tốt đẹp của nó, bộ chỉ
huy Tây Sơn đã liên tục tổ chức những cuộc tấn công vào Gia Định. Chỉ
huy hầu hết các cuộc tấn công này là Nguyễn Huệ. Tháng 4 năm Đinh Dậu
(1777), trong chỗ đẩy đưa không ngờ của thế cuộc, Nguyễn Huệ đã gặp lại
Nguyễn Đăng Trường (quan của chúa Nguyễn, cũng là tên tù binh cũ của
Nguyễn Huệ). Cuộc tái ngộ rất đặc biệt này đã được sách Đại Nam thực lục
(Tiền biên, quyển 12) mô tả như sau:
“Trước kia, trong cuộc biến năm Giáp Ngọ (chỉ sự kiện năm 1771, năm
đó, chúa Nguyễn vừa bị Tây Sơn tấn công, lại vừa bị quân Trịnh bất ngờ
vượt sông Gianh đánh vào – ND), Đăng Trường không kịp đi theo xa giá (ý
nói không kịp chạy theo chúa Nguyễn Phúc Thuần – ND), bèn đem mẹ già
đến lánh nạn ở Quy Nhơn. Bấy giờ, Tân Chính Vương (chỉ Nguyễn Phúc
Dương – ND) đã chạy vào Gia Định. Nguyễn Huệ bắt được (Nguyễn Đăng
Trường), đối đãi như khách, quý như thầy, nhưng Đăng Trường vẫn không
chịu, một mực khước từ để ra đi. Nguyễn Huệ nói: -Tiên sinh ra đi lần này
ắt có ý muốn kéo trời đất lại (ý nói muốn lật thế cờ, giúp chúa Nguyễn diệt
Tây Sơn – ND), nhưng liệu có thể được chăng? Tôi e rằng, ngày khác tiên
sinh sẽ ăn năn không kịp nữa.
Đăng Trường đáp: -Bậc đại trượng phu ở đời, trước hết phải giữ đức
trung và đạo hiếu. Ta nay dắt mẹ đi tìm vua, thì trung hiếu đã rõ ràng, còn
như được hay mất, khốn cùng hay hanh thông … tất cả đều do mệnh trời cả
mà thôi, có gì phải hối tiếc đâu.
Nguyễn Huệ khen là có chí, bèn cho đi. Đến đây (tháng 4 năm 1777 –
ND) Đăng Trường lại bị Huệ bắt được. Huệ nói rằng: -Nay, tiên sinh nghĩ
sao?
Đăng Trường đáp: -Nay thì chỉ có chết mà thôi, hà tất gì cứ phải hỏi?
Nguyễn Huệ sai giết Đăng Trường. Khi dẫn ra đến chợ, Đăng Trường
quay mặt về hướng Bắc lạy mấy lạy rồi mới chịu chết. Năm Minh Mạng
