02. Hậu vận của hoàng tử Cảnh
Hoàng tử Cảnh tức Nguyễn Phúc Cảnh, con trưởng của Nguyễn Phúc
Ánh (hay Nguyễn Ánh, người về sau lên ngôi Hoàng đế, lấy niên hiệu là
Gia Long) và bà Thừa thiên Cao Hoàng hậu (con gái của Thái bảo Quốc
công Tống Phúc Khuông). Bà Thừa Thiên Cao Hoàng hậu sinh hạ trước
sau tổng cộng ba người con trai là Nguyễn Phúc Cảnh, Nguyễn Phúc Hy và
Nguyễn Phúc Noãn nhưng tất cả đều mất sớm.
Nguyễn Phúc Cảnh sinh năm Canh Tí (1780) tại Gia Định. Mùa xuân
năm Quý Sửu (1793), Nguyễn Phúc Cảnh được lập làm Đông cung (tức
Thái tử), nhưng người đời vẫn thường quen gọi Thái tử Nguyễn Phúc Cảnh
là Hoàng tử Cảnh. Cuộc đời của Hoàng tử Cảnh kể cũng đa truân. Nay xin
theo sách Đại Nam chính biên liệt truyện (Sơ tập, quyển 2) mà lược thuật
như sau:
- Mùa hạ năm Quý Mão (1783), sau khi bị Tây Sơn đánh cho tơi bời,
Nguyễn Ánh bèn tìm đường chạy sang cầu cứu Xiêm La. Bởi quá khốn
quẫn, Nguyễn Ánh đã nhờ Bá Đa Lộc đem Hoàng tử Cảnh làm con tin, đi
sang Pháp để xin thêm viện trợ binh lực cho mình. Cùng đi với Bá Đa Lộc
và Hoàng tử Cảnh còn có các quan Phạm Văn Nhân và Nguyễn Văn Liêm.
Chuyến đi này kéo dài từ năm 1783 đến năm 1789 nhưng chẳng mang lại
kết quả gì đáng kể, ngoài nỗi nhục kí kết hiệp ước Versailles năm 1787.
- Mùa xuân năm Quý Sửu (1793), Hoàng tử Cảnh được lập làm Đông
cung, được phong là Nguyên Súy Quận công, được dựng phủ Nguyên Súy
và được ban ấn có bốn chữ Đông cung chi ấn. Một số quan văn võ đại thần
và nhiều lại thuộc được sai đến để giúp việc. Các bậc danh sĩ đương thời
như Trịnh Hoài Đức, Lê Quang Định … cũng được sai đến để lo việc giảng
học.
- Trong thời gian ở ngôi Đông cung, Nguyễn Phúc Cảnh từng được giao
việc trấn giữ các địa phương hiểm yếu như Gia Định và Diên Khánh,
nhưng tiếc thay, năm Tân Dậu (1801), lúc mới 21 tuổi, Nguyễn Phúc Cảnh
mất vì bị bệnh đậu mùa, để lại một người vợ góa là Tống Thị Quyên và hai
