vì dân, vì nước. Để đền bù cho ông, cũng có thời sự trung thực và lòng ái
quốc của ông đã thắng, nên đời Lê Sơ đã để lại được nhiều ân nghĩa trong
lịch sử dân tộc Việt Nam. Ngoài ra nhờ phép quân điền của triều đình, mọi
người dân nhứt là các cùng dân đều có ruộng đất để sinh nhai, công nghệ
trong nước được phát đạt, nghề khắc gỗ in sách thịnh hành giúp rất nhiều
trong việc truyền bá tư tưởng học thuật (việc này do quan Thám Hoa Hồng
Liên là Lương Như Mộc dạy bảo), cửa Vân Đồn, Lục Đầu và các cửa sông
có nhiều thuyền bè buôn bán ra vào tấp nập.
2 – Tổ Chức Hương Thôn
Cơ cấu cai trị ở các hạ tầng nhân dân là hương thôn vẫn theo các đời Lý,
Trần, tuy có thay đổi về hình thức và danh từ, nhưng nguyên tắc vẫn không
khác. Xã quan bây giờ đổi ra Xã Trưởng và hạn định mỗi xã được cử ba
người gọi là xã chính, xã sử, xã tư; xã nhỏ cử hai hai người xã sử, xã tư; các
viên chức này là những đại diện của nhân dân về trí thức và hạnh kiểm. Khi
dân bầu xong, họ còn phải được quan trên phúc hạch lại (năm Quang Thuận
thứ ba, điều lệ thi hành về việc bầu xã trưởng như sau: hội đồng toàn dân
lựa chọn hoặc lấy người coa niên, hoặc giám sinh, sinh đồ mà học nghiệp
chưa thành đạt, hoặc phần tử thuộc lương gia tử đệ từ ba mươi tuổi trở lên.
Bầu sai nguyên tắc sẽ phải tội). Nếu cần thêm người giúp việc thì cho phép
lấy thôn trưởng. Để tránh bè đảng, ở một làng người nào đã ra làm xã
trưởng thì người cùng họ với xã trưởng không được ra giữ thêm chức xã
trưởng thứ hai.
Các xã được ấn định như sau: một trăm nhà là xã nhỏ. Hai trăm nhà là
xã lớn. Nếu xã nào thêm đính thì đổi bậc theo hệ thống và nguyên tắc tổ
chức kể trên. Khi có sự đổi thay này, ruộng đấy cũng được chia lại.
Xem đơn vị hành chính đời Lê Sơ, nhỏ nhất mà được gần 100 nhà, thì
đủ biết nhân khẩu của nước ta từ giai đoạn này đã tiến rõ rệt. Trước đây,
dưới thời Minh thuộc và dưới các tiền triều chỉ mới có lập ra Lý có 110 hộ
(mỗi hộ là một nhà). Còn các cấp xã về thời Trần Sơ, dân số là bao nhiêu ở
