B – Quan ngoài, văn võ mọi chức có 2615 vị:
1) Văn quan 926 vị.
2) Võ quan 857 vị.
3) Tòng quan 41 vị.
4) Tập chức 791 vị.
Xét tinh thần lời Dụ kể trên thì việc đặt các quan lại theo nguyên tắc
phân quyền và nguyên đới trách nhiệm. Tỉ dụ Lại Bộ cắt bổ nhân viên
không hợp khả năng thì Lại Khoa được phép bác bỏ. Lễ Bộ nghi chế sai
bậc, Lê Khoa được phép đàn tấu: Hình Khoa luận công việc của Hình Bộ
trái phải nhẹ nặng…Nhà vua lại rất nghiêm ngặt đối với những phần tử
thiếu sự liêm khiết, do đó điều 138 Hình Luật đời Hồng Đức đỉnh rằng:
“Ăn lễ làm trái phép thì phạt từ 1 quan đến 10 quan và bị bãi chức, từ 10
đến 19 quan bị đày; từ 20 quan trở lên chém. Các người được Bát Nghị ăn
lễ từ 1 quan đến 9 quan phạt 50 quan; từ 20 quan trở lên, phải tội đồ làm
phu. Của hối lộ bỏ vào kho một phần, một phần trao trả bản chủ”
Kẻ ăn hối lộ có tội mà kẻ hối lộ quan lại cũng phải bị trừng phạt. Kẻ nào
đi lo việc cho người khác cũng phải tội, nhưng nhẹ hơn sự chủ; lễ vật đều
sung sông.
Lại đáng chú ý một điều: vua Thánh Tông đặt thêm quan mà ngân sách
quốc gia không tăng, vì lương bổng của các quan ít hơn trước. Ngoài số
lương, các quan được tiền phụ cấp chức vụ khi đi kinh lý và tiền gạo cung
mừng của dân khi nhậm chức. (Xin coi Việt Sử Tân Biên quyển 2 trang
538).
Xét ra số lương bổng của các quan ít ỏi như vậy do giá sinh hoạt đời xưa
có lẻ không cao, phần cổ nhân có đức tiết kiệm, ngoài ra các quan từ tứ
