Đạo-ngự vừa xuống khỏi đỉnh đèo thì mọi người cũng mệt
mỏi, dừng lại bên đường, nghỉ. Trời đang sáng sủa, bỗng mây
kéo tối rầm. Chớp nhoang nhoáng như những con dao lửa
vạch trời. Tiếp lại đổ mưa, ai nấy đang lo cắm trại nghỉ thì
giữa những chỗ khuất thoáng thấy sắc áo xanh đỏ của Nam-
quân. Giờ lâu, người ta nom rõ sắc cờ trong có mấy chữ đen
« Hà-tĩnh Sơn-phòng Chánh-sứ, Nguyễn ».
Đường Qui-hợp là độc-đạo từ Lào sang Hà-tĩnh. Đường
theo chiều sông Nai là một con sông nhỏ lách khe núi mà rội
vào sông Gianh, thuộc tỉnh Quảng-bình. Đường gập ghềnh và
khuất khúc và hầu hết là bị nước mưa tràn ngập, cho nên đi
lại rất khó.
Khi đội quân nhỏ ở đèo lên đến gần chỗ vua đóng, một
viên tướng xuống ngựa và xin đến yết-kiến quan Đại-tướng
Tôn-thất-Thuyết, viên tướng này là Cao-Đạt và là bộ-tướng
quan Sơn-phòng Chánh-sứ Hà-tĩnh, Nguyễn Chánh.
Nguyên khi còn ở Lào, Thuyết đã phái thám-tử sang
Quảng-bình và Hà-tĩnh báo trước hành-trình của vua Hàm-
Nghi cho nên khi đoán biết vua sắp tới Qui-hợp thì Nguyễn
Chánh, người giữ Sơn-phòng Hà-tĩnh phái Cao-Đạt đi đón.
Qua đèo Qui-hợp, Ngự-đạo do Cao-Đạt hướng dẫn đi
xuống một dải đồng bằng rồi lại tiếp đến dãy núi Hà-tĩnh,
lồng-lộng, chĩa lên trời những ngọn cao trót-vót. Đi quanh
quất trong mấy ngày mới tới Sơn-phòng.
Nơi này là một thành nhỏ xây trên trái núi lục gọi Ấu-sơn
thuộc làng Phú-gia, huyện Hương-khê tỉnh Hà-tĩnh. Thành
cũng mới xây từ khi lập đường Hà-trai – Qui-hợp. Sơn-phòng
