Chín mươi chín ngọn cao cao kia kìa.”
Song hành với cảnh ngộ điêu đứng của các cựu thần nhà Lê, vì không
theo kịp vua Chiêu Thống mà phải ẩn núp ở trong nước, bọn bề tôi tòng
vong bị đầy ải vào một cuộc đời đau đớn không biết nhường nào. Tuy nhiên
giữa chỗ xa lạ nhiều người may mắn đã gặp được những tấm lòng vàng, nên
cái nông nỗi xa nước xa nhà cũng đỡ được một vài phần thống khổ.
Lê Văn Trương chẳng hạn, khi bị đầy ra Trương Gia Khẩu, được người
địa phương trọng vì nghĩa khí cấp cho cơm ăn áo mặc không thiếu một thức
gì. Hàng ngày, ông không phải bận rộn về một việc gì khác là ngâm thơ,
đọc sách.
Lê Hân ở Phụng Thiên, nhân giỏi về nghề thuốc nên được người địa
phương ngày ngày mời đi bắt mạch kê đơn, sự sinh hoạt nhờ đó mà được
dư dụng
. Viên Lưu Thái thú ở hạt này gia tư giàu có. Trọng Hân là người
có tài, gả con gái cho, thành ra trong mười mấy năm bị đầy ải, Lê Hân được
hưởng hoàn toàn hạnh phúc.
Khi Hân về nước, người vợ này cũng theo về và thủ tiết cùng ông suốt
đời, lại xuất của riêng ra cho người trong họ để lập tự.
Nhưng ngoài Lê Văn Trương và Lê Hân là những người có diễm phúc
đặc biệt ra, biết bao bạn đồng chí khác phải sống trong cảnh cơ hàn để trọn
một tấm lòng thành với chủ.
Khi nghe tin mẹ chết, Đinh Nhạ Hành có làm đôi câu đối rất bi thảm:
“Nhật trầm Tây lĩnh Đông lưu, cổ kim thường thái.
Mẫu mộng Nam kha, quân Bắc độ, gia quốc câu ưu.”
(Thói thường ngán nỗi xưa nay,
Vừng đông nước chảy, non tây bóng tà.
