138
XỨ ĐÀNG TRONG
hơn mức tiêu thụ tại chỗ một chút. Và thuyền của người Trung
Hoa, không có hàng để chất, đã thôi không tới nữa”
1
. Dầu vậy,
phái đoàn Macartney cũng còn có thể mua được một số với giá
dưới 4 pence (đồng) một pound, một số khác rẻ hơn, thậm chí
một penny một pound.
Trong khi đó, lượng tơ được sản xuất xem ra lại không tăng
bao nhiêu trong mấy thế kỷ. Vào cuối năm 1636, người Hà Lan
trù tính mua 400-500 picul tơ và sản phẩm tơ mỗi năm của
Đàng Trong, nhưng không đủ nên đã phải mua các thứ khác
thay vào đó
2
. Mặc dù, theo Johan van Linga, con số 100 picul tơ
được sản xuất tại Đàng Trong năm 1642 hẳn là thấp so với thực
tế, nhưng người Hà Lan lại không hề đưa ra con số vượt quá
200 picul
3
. Năm 1822, Crawfurd cũng đưa ra con số gần giống
như vậy về lượng tơ được sản xuất tại Đàng Trong: 200 picul từ
Hội An (hẳn phải là từ các phủ Thăng Hoa và Điện Bàn), và 60
picul từ Huế
4
. Dầu vậy, tơ vẫn luôn là một mặt hàng phổ biến
ở Đàng Trong theo trình thuật của Borri năm 1618 và theo bài
miêu tả của Crawfurd năm 1822. Khi các học giả nói về tơ của
Việt Nam trong thế kỷ 17, họ như bị ám ảnh bởi số lượng tơ
phong phú ở phía bắc và có thể có khuynh hướng đánh giá quá
cao việc sản xuất tơ ở Đàng Trong.
Gỗ quý là một mặt hàng xuất khẩu chủ yếu khác được sản
xuất tại chỗ. Phủ biên nói là: “vùng xung quanh Huế có đầy cây
cổ thụ nhiệt đới, có những thân cây chu vi tới mười sải tay...”
5
.
1 “Macartney’s letter to Dundas”, The Mandarin Road to Old Hue, trg. 176.
2 Buch,“La Compagnie des Indes neérlandaises ét l’Indochine”, BEFEO, 1936, trg.155.
3 Daghregisler gehouden int Casteel Batavia, 9.1636: “Người Nhật, người Hoa và nhiều dân địa
phương ở Đàng Trong đi Nhật Bản trên 5 chiếc ghe vào tháng 7 (1637?). Trước khi đi, họ phải mua
được từ 12.000 đến 13.000 cân (6.000 đến 6.500kg) tơ mới và mang theo”. Xem bản dịch tiếng Hoa
của Guo Hui, tập 1, trg. 183. Con số này phù hợp với con số đưa ra vào năm 1642, vì vậy phải là tổng
số tơ được sản xuất tại Đàng Trong vào nửa đầu thế kỷ 17.
4 Ibid, trg. 476.
5 Phủ biên, quyển 6, trg. 211b.
www.hocthuatphuongdong.vn
