DẪN NHẬP 15
làm thay đổi toàn bộ lịch sử Việt Nam nói riêng và lịch sử Đông
Nam Á nói chung.
Họ Nguyễn yếu hơn họ Trịnh rất nhiều về hầu như mọi mặt.
Phía bắc đã thiết lập được một hệ thống nhà nước vững chắc
giúp họ Trịnh kiểm soát một diện tích lớn hơn diện tích của họ
Nguyễn từ ba đến bốn lần và duy trì được một lực lượng quân
sự cũng lớn hơn từ ba đến bốn lần. Hơn nữa, họ Trịnh quản lý
một vùng đất người Việt Nam cư ngụ từ nhiều thế kỷ nay và dân
dưới quyền cai trị của họ Trịnh cũng chính là cư dân của vùng
đất này, trong khi vương quốc của họ Nguyễn lại được thiết lập
trên một vương quốc đã được Ấn Độ hóa, có một nền văn hóa
rực rỡ và một truyền thống rõ ràng là khác với người Việt. Vậy
mà họ Nguyễn đã không chỉ tồn tại được và đẩy lui bảy lần tấn
công của họ Trịnh mà còn có thể mở rộng biên giới của mình sâu
xuống phía nam, tới tận đồng bằng sông Cửu Long. Phải chăng
do ngẫu nhiên mà một lực lượng ra đời trong một môi trường
mới đã không chỉ tồn tại mà còn chiến thắng trong khi các lực
lượng khác trụ lại trong môi trường quen thuộc lại thất bại?
Chúng ta thử đánh dấu trên bản đồ lịch sử Việt Nam địa
điểm các sự kiện quan trọng diễn ra từ đầu thế kỷ 15 đến năm
1802, chúng ta sẽ thấy là các sự kiện này đã tuần tự diễn ra
theo chiều hướng tiến dần xuống phía nam. Lê Lợi khởi binh
ở Thanh Hóa, phía nam đồng bằng sông Hồng vào đầu thế kỷ
15. Nguyễn Kim nổi lên chống lại nhà Mạc trong vùng Thanh
Hóa và Nghệ An năm 1533. Nguyễn Hoàng bắt đầu gây thân
thế ở Quảng Trị năm 1558. Tây Sơn khởi nghĩa tại Quy Nhơn
năm 1771 và Nguyễn Ánh thiết lập căn cứ trong vùng Gia Định
vào những năm 80 của thế kỷ 18
1
. Tất cả các sự kiện này nằm
1 Tạ Chí Đại Trường bàn đến vấn đề này trong cuốn Lịch sử nội chiến ở Việt Nam, Văn Sử Học, Sài Gòn,
1973, trg. 38.
www.hocthuatphuongdong.vn
