18
XỨ ĐÀNG TRONG
nói, vương quốc ở phía nam có những điểm riêng biệt làm cho
nền văn hóa Việt Nam, trong tương lai xa, phong phú thêm rất
nhiều. Bởi vậy, trong công trình nghiên cứu này, chúng tôi có
khuynh hướng chú trọng tới những thay đổi và khác biệt hơn
là tới tính liên tục và những điểm giống nhau, để qua đó làm rõ
tầm quan trọng của Đàng Trong trong lịch sử Việt Nam.
Nhiều nhà nghiên cứu Việt Nam đã viết về lịch sử chính
trị của hai thế kỷ chia cắt này, hoặc bằng tiếng Việt hoặc bằng
tiếng Pháp
1
. Một số tác giả phương Tây cũng đã viết về lịch sử
chính trị của Việt Nam trong những năm này
2
. Không cần sao
chép lại ở đây những gì các tác giả này đã viết. Nhưng thay vào
đó, và cũng là điều chúng tôi quan tâm, chúng tôi sẽ chú trọng
chủ yếu vào một số đặc điểm kinh tế, xã hội và văn hóa của xã
hội Đàng Trong, theo chúng tôi nghĩ, đã giúp Đàng Trong có
được những thành công lâu dài về mặt chính trị dù phải ở trong
những điều kiện không mấy thuận lợi.
Một điểm khác nữa cần được nêu lên ở đây, đó là trong một
thời gian khá dài, người ta chỉ biết đến miền đất này qua tên gọi
bằng tiếng châu Âu là Cochinchina. Và cách thức người Pháp sau
đó sử dụng tên gọi này đã làm người ta dễ lẫn lộn về mặt nội
dung. Aurousseau và Lamb đã lưu ý: Cochinchina, từ giữa thế
kỷ 19 trở về trước, chỉ miền Trung của Việt Nam hiện nay, và
từ giữa thế kỷ 19 trở về sau, chỉ miền Nam Việt Nam
3
. Lần đầu
1 Chẳng hạn, Lê Thành Khôi, Le Viêt Nam, les Editions de Minuit, Paris, 1955, và Histoire du Viêt Nam
des origines à 1858, Sudestasie, Paris, 1981; Phan Khoang, Việt sử xứ Đàng Trong, Khai Trí, Sài Gòn,
1969; và Tạ Chí Đại Trường, Lịch sử nội chiến ở Việt Nam, Văn sử học, Sài Gòn, 1973.
2 Joseph Buttinger, The Smaller Dragon, Praeger, New York, 1958; Jean Chesneaux, Contribution à
l’histoire de la nation Viêtnamienne, Editions sociales, Paris, 1954. Keith Taylor, “Nguyễn Hoàng and
the beginning of Việt Nam’s southward expansion”, trong Southeast Asia in the Early Modern Era,
Anthony Reid chủ biên, Ithaca, Cornell University Press. Đây có lẽ là đóng góp mới và quan trọng nhất
để hiểu lịch sử họ Nguyễn.
3 L.Aurousseau, “Sur le nom de ‘Cochinchine’ ”, BEFEO, tập 24, 1924, trg. 563-566; A. Lamb, The mandarin
Road to old Hue, Chatto & Windus, London (1970), trg. 12. Lamb đồng hóa Cachao, một địa danh theo
tiếng Bồ Đào Nha, với Hà Nội. Tác giả lập luận Cachao là từ Giao Chỉ mà ra. Tuy nhiên, Cachao đúng
www.hocthuatphuongdong.vn
