198
XỨ ĐÀNG TRONG
gả cho Po Rome, vị vua nổi tiếng nhất của thời kỳ cuối cùng (từ
1627 đến 1651) của vương quốc Chăm
1
. Cuộc hôn nhân này cho
chúng ta hiểu là người Chăm tiếp tục là một mối đe dọa đối với
họ Nguyễn vào đầu thế kỷ 17 hay ít ra cũng là một cộng đồng
cần phải liên minh.
Đối với hai phía biển và núi, họ Nguyễn mặc dù đang bận
bịu với nhiều công việc cũng cố tìm cách thiết lập các liên minh
thay vì chống lại. Mặc dù sử nhà Nguyễn không nói đến các
cuộc hôn nhân được nêu lên trên đây, những ghi chép về năm
1621 trong Tiền biên cũng đã xác nhận chính sách căn bản này
đối với các dân tộc khác trong vùng:
“Mùa hạ, tháng tư, bọn thổ mục Lục Hoàn (tức Lạc Hòn) thuộc
Ai-lao thả quân qua sông Hiếu sang cướp bóc dân biên thùy. Chúa
sai Tôn Thất Hòa (bấy giờ gọi là quận công) đi đánh. Hòa chia
quân phục ở các đường trọng yếu, khiến những lái buôn mua
bán để nhử. Quả nhiên bọn người Man (Lào) đến cướp, kéo vào
cửa động, phục binh nổi dậy, bắt được hết đem về. Chúa muốn
lấy ân tín vỗ về người đất xa, sai cởi hết trói ra và cấp cho quần
áo, lương thực, răn dạy rồi thả về. Quân Man cảm phục, từ đấy
không làm phản nữa”
2
.
Năm sau đó, họ Nguyễn thành lập dinh Ai Lao trên Hiếu
Giang và chiêu mộ khoảng 600 lính ở đây. Con đường này trở
thành con đường thương mại quan trọng nhất giữa người Việt
Nam và người Lào.
Sự kiện này đặt đường hướng cho các mối quan hệ giữa triều
đình họ Nguyễn và người vùng cao nguyên trong các thế kỷ 17
và 18. Ở Đàng Trong vào thời kỳ này, chỉ có năm lần người vùng
1 Hickey,
Sons of the Mountains, Yale University Press, New Heaven and London, 1982, trg.89.
2 Tiền biên, quyển 2, trg.33.
www.hocthuatphuongdong.vn
