200
XỨ ĐÀNG TRONG
Các con đường thương mại và hàng hóa
Buôn bán có lẽ là mối quan hệ lâu đời nhất giữa người đồng
bằng và người cao nguyên tại vùng đất này. Quan hệ này đã có
từ trước khi người Việt Nam từ đồng bằng sông Hồng tới. Tuy
nhiên khi số người Việt Nam gia tăng và tàu vụ phát triển, việc
buôn bán giữa người đồng bằng và người vùng cao nguyên cũng
được cổ vũ. Các trung tâm buôn bán mới xuất hiện để đáp ứng
nhu cầu trao đổi mỗi ngày mỗi trở nên thường xuyên hơn.
Các họa đồ 5 và 6 cho chúng ta một ý tưởng sơ lược về mối
quan hệ giữa người Việt Nam với người Thượng, người Lào và
người Khme, ở Đàng Trong vào thời các chúa Nguyễn.
Con đường thương mại quan trọng nhất ở Đàng Trong vào
buổi đầu chạy qua đèo Ai Lao, từ sông Mêkông đến bờ biển gần
Quảng Trị. Tập trung ở thị trấn Cam Lộ, con đường này xuôi
xuống cảng Cửa Việt và kéo lên Lao Bảo. Đây là con đường
thương mại nhộn nhịp nhất trong vùng Thuận Hóa. Phủ biên
tả con đường này theo số ngày đàng
1
: từ Lao Bảo đi về phía tây,
phải mất hai ngày để tới Tchepone, và đi thêm ba ngày nữa thì
đến Mường Vanh
2
. Theo Breazeale và Smukarn, tùy theo lượng
mưa, người ta có thể dùng thuyền nhỏ để di chuyển trên dòng
sông Bang Hieng (hoặc Bang Hian) vào một số ngày trong năm
3
.
Từ đây người ta có thể dễ dàng đến Savanakhet ở phía tây, hay
Khemmart ở tây-nam hay Mukdahan phía tây-bắc. Rất có thể
đây cũng là con đường Vientian sử dụng để đến Huế triều cống
4
.
1 Phủ biên, tập 2, trg. 60a.
2 Mường Vanh có thể chỉ Mương Phine trong thung lũng sông Bang Hieng hoặc chính thung lũng sông
Bang Hieng nói chung.
3 Kennon Breazeale và Snit Smukarn, A Culture in Search of Survival, The Phuan of Thailand and Lao,
Monograph Series 31, Yale University Southeast Asia Studies, New Haven, 1988, trg.2.
4 Cần lưu ý là vương quốc Lan Sang (Lào) cũng là một vương quốc phồn thịnh cùng thời với họ Nguyễn,
nhất là dưới triều vua Souligna-Vongsa (trị vì 1637-1694). Lào thấy cần phải duy trì các mối quan hệ
với Xiêm, Cao Mên và với hai vương quốc Việt Nam. Việc “triều cống” này xem ra không được nhìn như
vậy ở Lào.
www.hocthuatphuongdong.vn
