76
XỨ ĐÀNG TRONG
Đàng Trong
1
. Một số sử gia Việt Nam cho biết là vào thời kỳ này
chiến thuyền ở phía bắc có nhiều đặc tính của giang thuyền hơn,
trong khi đó loại thuyền này ở Đàng Trong lại thích hợp với việc
đi biển hơn (hải thuyền)
2
. Nhận định có thể là hay, nhưng cần
phải được chứng minh thêm.
Về lượng thì các con số được đưa ra không ăn khớp với nhau.
Borri cho biết vào năm 1618 là vua Đàng Trong “luôn có hơn
100 chiến thuyền được trang bị trong tư thế sẵn sàng. Mỗi chiến
thuyền có 6 khẩu đại bác và đầy đủ đạn hỏa mai”. Và “mạnh
trên biển cũng như mạnh trên đất liền nhờ pháo binh, ông (nhà
cầm quyền họ Nguyễn) dễ dàng thực hiện mưu đồ chống lại
vua Đàng Ngoài, chúa của ông”
3
. Bowyear vào năm 1695 nói
vua Đàng Trong có 200 chiến thuyền lớn (50-76 tay chèo mỗi
thuyền) và 500 chiến thuyền nhỏ (40-44 tay chèo mỗi thuyền).
Ngược lại, linh mục de Choisy, vào năm 1685 hoặc 1686, lại
ghi chỉ có 131 chiến thuyền
4
, mỗi thuyền có hai người lái, 3 cai
đội, 6 người đốt lò, hai tay trống và 60 tay chèo. Vào thời chiến
tranh, số binh lính chắc chắn là cao hơn. Số chiến thuyền của
triều đình chắc chắn là ít hơn con số người Hà Lan đưa ra vào
năm 1642. Họ cho rằng nhà vua có đến 230-240 chiến thuyền;
mỗi thuyền có 64 người gồm người chèo thuyền và binh lính.
Bản tường thuật này còn thêm là mỗi thuyền trang bị một khẩu
súng thường là bắn 4, 5, 6 hoặc 8, 10 đạn sắt và hai khẩu súng
lớn
5
. Trên thuyền, ngoài súng, người ta còn sử dụng cả giáo và
câu liêm có cán dài làm khí giới. Bởi vậy, Chapman tả binh lính
ở Đàng Trong luôn cầm câu liêm dài có khi tới 15-20 “pieds”
1 “Description”, phần “The Navy”.
2 Các tác giả, Quân thủy, trg. 295.
3 Borri,
Cochinchina, trg.h5.
4 Choisy,
Journal, trg. 255-256. Ông nói là các trấn thủ của ba tỉnh đều có chiến thuyền riêng: 30 tại
Dinhcat (Dinh Cát). 17 tại tỉnh Cham (Dinh Chiêm), 15 tại Niaroux Nha Ru (Du) (Nha Trang?).
5 Buch, trg. 122.
www.hocthuatphuongdong.vn
