78
XỨ ĐÀNG TRONG
biểu cho các chúa Nguyễn vào thời kỳ này. Poivre tả các chiến
thuyền của chúa như sau: “các thuyền này để tiêu khiển hơn là
dùng vào công việc, chúng là một công trình nghệ thuật và có
thẩm mỹ”
1
. Ông viết thêm:
“Đằng mũi có một sàn tàu hoặc phòng cao bảy hoặc tám pieds
(khoảng 2,5 mét) và rộng cũng như vậy, có bốn cửa người ta chỉ
việc đẩy nhẹ để mở hoặc đóng. Ở đuôi thuyền có một cái đầu voi
trông như thật... Tôi đã được chứng kiến cảnh nhà vua đi câu cá
về với tất cả số thuyền của người. Chúng lướt như gió và trông
thật thú vị”
2
.
Tượng cơ
Tượng cơ có một tầm quan trọng ở cả Đàng Trong lẫn Đàng
Ngoài. Cadière đã gợi lại, với nhiều luyến tiếc, truyền thống sử
dụng binh tượng của Đàng Trong, khi ông lên một danh sách
các địa danh trong vùng từ Quảng Bình đến Quảng Nam có
dính líu tới đạo quân voi này. Những cái tên như Cồn Voi, Tàu
Voi, Mục Tượng, Tượng Khe, v.v... gợi lên cho thấy tầm quan
trọng của đạo quân voi vào thời này
3
.
Trong thời chiến tranh Trịnh-Nguyễn, số voi chính thức của
mỗi bên, cũng giống như số binh lính, luôn được phóng đại để
uy hiếp đối phương. Alexandre de Rhodes vào thập niên 1650
nói Đàng Ngoài có 300 voi. Con số này có thể gần sự thật nhất,
tuy vẫn còn đôi chút phóng đại. Toàn thư nói là vào năm 1610,
chúa Trịnh có khoảng 1.000 chiến thuyền và 100 voi
4
. Thật khó
1 “Description”, phần “The Navy”.
2 Ibid, phần “The Navy”.
3 BAVH, 1922, trg. 44.
4 Toàn thư, quyển 3, trg. 928. Con số chiến thuyền xem ra không đúng lắm.
www.hocthuatphuongdong.vn
