80
XỨ ĐÀNG TRONG
Ngược lại, Đàng Trong được lợi thế lớn là có thể kiếm được
nhiều voi ngay tại chỗ. Trừ vùng Quảng Nam ra thì hầu như
vùng nào cũng có voi. Nguồn voi dồi dào này có thể khiến
chúng ta tin được một báo cáo của Hà Lan nói là vua Đàng
Trong vào năm 1642 có đến 600 voi. Dầu vậy, vẫn còn thua
xa các vua Chăm vào thế kỷ 14, nếu Odoric de Pordenone nói
đúng. Vào lúc ông này tới Champa năm 1323, ông khẳng định
là nhà vua có tới 14.000 voi đã được thuần phục
1
.
Như đã nói trước đây, vào buổi đầu, các chúa ở Đàng Trong
mang tính cách nhà quân sự hơn là nhà quản lý. Họ dành đa số
thời giờ cho việc luyện tập quân đội, chiến thuyền hay đội voi
của họ. Đại Sán đã họa lại cho chúng ta một bức tranh của nhà
chúa với tượng cơ như sau:
“Ngày 13, Quốc vương sai Nội giám đến thưa rằng: ‘Ngày
mai, Vương sẽ ra Diễn võ trường xem voi thao diễn, nửa tháng
mới về; muốn thỉnh Lão Hòa thượng cùng đi, xem một lần cho
biết’... Vương lên đài ở trung ương, xưởng vương tượng gần một
bên, chứa toàn những voi to lớn. Tả hữu la liệt những đồn lính
và xưởng tượng, cỏ rơm và mía để chất đầy đống. Lúc dàn trận,
voi sắp từng hàng 10 con, đứng ở phía tây, mỗi con trên lưng
đặt một cỗ yên bằng gỗ sơn đỏ, hình như cái hộc
2
. Trong hộc, có
3 người đứng, đầu đội hồng kim khôi, mình mặc áo nhung lục,
tay cầm kim câu trường thương, một tên nài
3
cầm câu liêm ngồi
trên vai voi. Phía đông, 500 quân cầm đao thương và đuốc châm
lửa, xây mặt về phía voi đứng. Đằng sau đài, đặt những bù nhìn
bện rơm như hình quân lính. Cờ lệnh trên đài phất lên. Ba quân
1 Odoric of Pordenone, Cathay and the Way Thither, do Kraus Reprint Ltd., in lại, Nendeln, 1967, tập 2,
trg. 164.
2 Một báo cáo của người Hà Lan tả: “Một cái nhà nhỏ, bốn người có thể ngồi trên đó cùng với các quản
tượng và khí giới”. Xem Buch, De Oost-Indische Compagnie, trg. 122.
3 Nô lệ điều khiển voi, Borri gọi là Nayre, có thể là Nài?
www.hocthuatphuongdong.vn
