cách thế giải trí. Kết quả là con người sẽ trở nên càng lúc càng thiển
cận hơn. Có thể họ sẽ đọc hết sách vở của thế gian, tìm hiểu hết
những chữ phức tạp trong thần học, triết học, khoa học, biết được
một mớ sự kiện và chân lý diễn tả trong văn chương; cả thảy những
tri thức ấy rồi cũng sẽ thiển cận như tất cả mọi hình thức tôn giáo và
mua vui giải trí kia thôi. Các tôn giáo có tổ chức chủ trương là tìm
kiếm chỗ nội tại trong hiện tượng cuộc sống, nhưng lại đòi hỏi
những tin tưởng, những tín điều, những rập khuôn, những nghi thức
như tất cả chúng ta đều thừa biết.
Nếu chúng ta không ý thức tường tận tất cả những sự qui định cố
hữu đó của nền văn minh hiện đại, thì bao nhiêu năng lực của ta
đều bị chúng thiêu đốt hết và do đó, hành động của ta sẽ hết sức
thiển cận, cạn cợt. Và do sự thiển cận đó, ta sẽ tiếp tục duy trì các
cuộc xung đột ở ngay trong nội tâm mình cũng như đối với tha nhân
và xã hội. Trong mỗi địa hạt sinh hoạt của nhân loại – nghệ thuật
khoa học, toán học, kỹ nghệ – và trong những mối tương giao giữa
vợ chồng, giữa cha mẹ và con cái, giữa những người lân cận sẽ có
những cuộc xung đột, mà xung đột là hoang phí năng lực. Để chấm
dứt xung đột và bảo tồn năng lực, ta phải thấu hiểu một cách trực
tiếp thế nào là hành động. Không có sự thấu hiểu này thì đời sống
có thể sẽ càng phóng ngoại nhiều hơn, trong khi nội tâm ta càng
thêm rỗng tuếch. Đây không phải là một quan điểm để ta thảo luận
hay ta có thể nghi ngờ, cũng không phải là một ý kiến chống chọi lại
các quan điểm khác, mà đấy là những sự kiện thực.
Trước hết, ta hãy xem hành động là gì theo như ta thường biết.
Hành động luôn luôn có một nguyên nhân thôi thúc, nguyên nhân đó
tế nhị hoặc lộ liễu, phải thế không? Ta theo đuổi một sự đền bù hoặc
ta hành động vì sợ hãi hoặc ta cố đạt đến một cái gì. Hành động của
ta luôn luôn là sự lấp khít vào một khuôn mẫu, vào một ý niệm hoặc
cố gắng để tiến gần đến một lý tưởng. Rập khuôn, lấp khít, tiến gần,
chống kháng, phủ nhận, đó là tất cả những gì ta biết về hành động
trong đó bao hàm có một chuỗi dài xung đột.
Như tôi đã nói hôm nọ, cảm thông với một điều gì mà ta không kết
hợp với nó một cách sâu xa, luôn luôn là việc khó khăn. Tôi muốn
