các luật nhân quả rõ ràng. Nhưng không phải lúc nào cũng vậy: Nhiều sự
việc xảy ra trong thế giới tự nhiên có vẻ rất ngẫu nhiên và phức tạp đến
không hiểu nổi đối với người cổ đại và các nhà khoa học thời kỳ đầu. Nghiên
cứu bám chặt lấy phương pháp khoa học đã mang lại tính dự đoán được để
từ đó đạt được nhiều tiến triển. Ngay cả khi các giả thuyết tiên tiến nhất của
chúng ta đã thuyết phục được các nhà khoa học rằng thế giới này không hề
tất định thì ít nhất các hiện tượng cũng xảy ra ngẫu nhiên theo cách dự đoán
được. Ví dụ như các căn bệnh lây nhiễm trước đây dường như xuất hiện rất
ngẫu nhiên. Con người không hiểu điều gì đã gây ra chúng. Ai sống, ai chết
thật khó đoán định. Tuy kết quả có vẻ ngẫu nhiên nhưng quá trình dẫn đến
kết quả thì không hề ngẫu nhiên – mà chỉ là không được hiểu đầy đủ. Ngày
nay, với rất nhiều loại ung thư, xác suất sống sót của bệnh nhân chỉ có thể
được diễn đạt bằng phần trăm, tương tự như trong thế giới của vốn đầu tư
mạo hiểm. Tuy nhiên, lý do không phải vì kết quả không đoán định được,
mà là chúng ta chưa hiểu được quá trình.
16. Peter Senge gọi các giả thuyết là các mô hình trí tuệ (xem Peter Senge,
The Fifth Discipline [New York: Bantam Doubleday Dell, 1990]). Chúng tôi
đã cân nhắc việc sử dụng thuật ngữ mô hình trong cuốn sách này nhưng cuối
cùng đã chọn dùng từ giả thuyết. Chúng tôi làm vậy để khuyến khích người
đọc coi trọng một thứ thực sự có giá trị.
17. Một bài mô tả đầy đủ về quá trình xây dựng giả thuyết cũng như cách
các tác giả và viện sĩ kinh doanh lờ đi và vi phạm các nguyên tắc cơ bản của
quá trình này có thể được tìm thấy trong một bài nghiên cứu hiện đang được
duyệt, “The Process of Theory Building” của Clayton Christensen, Paul
Carlile và David Sundahl. Các bản in giấy hoặc điện tử hiện có ở văn phòng
của Giáo sư Christensen, [email protected]. Chúng tôi đã dựa vào một
số học giả để tổng hợp mô hình xây dựng giả thuyết được trình bày trong
nghiên cứu này (và được tóm tắt rất ngắn gọn trong cuốn sách này), theo thứ
tự bảng chữ cái là: E. H. Carr, What Is History? (New York: Vintage Books,
1961); K. M. Eisenhardt, “Building Theories from Case Study Research,”
Academy of Management Review 14, no. 4 (1989): 532–550; B. Glaser and
A. Straus, The Discovery of Grounded Theory: Strategies of Qualitative
Research (London: Wiedenfeld and Nicholson, 1967); A. Kaplan, The
Conduct of Inquiry: Methodology for Behavioral Research (Scranton, PA:
Chandler, 1964); R. Kaplan, “The Role for Empirical Research in
Management Accounting,” Accounting, Organizations and Society 4, no. 5
(1986): 429–452; T. Kuhn, The Structure of Scientific Revolutions
(Chicago: University of Chicago Press, 1962); M. Poole and A. Van de Ven,
“Using Paradox to Build Management and Organization Theories,”
Academy of Management Review 14, no. 4 . 1989): 562–578; K. Popper,
The Logic of Scientific Discovery (New York: Basic Books, 1959); F.
200
