Thật vậy, cuốn sách ngắn ngủi này có sức thúc giục người ta nghĩ ngợi.
Khi ông Herbert Casson chứng tỏ rằng ông chống với quan niệm về doanh
nghiệp trong sạch chỉ biết giữ quân bình ngân sách nhà nước bằng cách
thâu thuế chớ không thâu tiền lời thì ông đã lật đổ chánh sách tài chánh hiện
tại của chúng ta. Và ông có lý lắm! Người ta không có can đảm đánh thuế
chuyên chở cho cân với chi phí; người ta che đậy những biện pháp dùng để
tránh sự thâm thủng ngân sách. Người nộp thuế phải trả, vì y luôn luôn phải
trả nhưng không biết rõ tại sao y trả. Đó là điều sai lầm về nguyên tắc, ông
Casson tuyên bố như thế. Tôi đồng ý với ông. Chánh phủ tiếp tế cho ta; đã
không làm hài lòng ta, chánh phủ còn phải mất nhiều tiền trong công việc
ấy; chánh phủ trở lại đàn áp những kẻ nào cố gắng làm ra lời. Sai lầm nữa.
Tôi hiểu sự sai lầm ấy lắm.
Không phải tôi tán thành trọn chánh sách của ông; ông không để ý đến
những kết quả tai hại do sự tăng giá quá độ sanh ra. "Giá bán ít khi quá
cao". Cái định lý này đáng sợ quá. Nhưng ta cảm thấy tác giả chú ý tranh
đấu chống lại sự định giá không hợp với cái sinh hoạt bình thường của một
nền thương mãi thành thật. Xét cho cùng, thì ông không có lỗi : rốt cuộc lại
người tiêu thụ luôn luôn phải trả chi phí những cuộc thương mãi bất quân
bình. Muốn hạ giá, ông Casson chủ trương tăng sản xuất.
Ông Casson dùng một lối văn tươi để giải thích những điều mà một bổn
toát yếu khô khan không thể giải thích được. Không có gì làm cho ta vui
bằng cách khảo cứu những phương pháp mà người bán hàng dùng để quyến
rũ một khách hàng. Không có gì say-mê bằng cái tánh ưa hoạt động, mạo
hiểm. Không có gì sáng suốt bằng sự phân tích mau lẹ nguyên tắc về giá trị,
hay là sự định nghĩa vai trò của vàng. Không có gì rộng rãi bằng câu kết
luận chứng tỏ vai trò càng ngày càng quan trọng của sự hợp tác và cái thế
giới phì nhiêu mở rộng trước những tấm lòng trẻ trung quả cảm. Các anh
muốn tìm những tư tưởng sâu sắc ư? Các anh hãy nghe đây : "Dẫu làm tổng
trưởng hay chủ tiệm, một vĩ nhân chân chính là người biết rút ở kẻ khác
một lời dạy bất tuyệt, là người biết tiếp tục tìm học. Người nào không lầm
lẫn uy quyền và tri thức, mới chú ý đến tất cả mọi quan điểm và biết hoá
hợp những yếu tố sai biệt để đạt đến một mục đích hữu ích."
