không? Liệu các nước Châu Phi có hy vọng tự đứng vững trên đôi chân của
mình không?
Một bi kịch tăng trưởng của Châu Phi?
Một câu hỏi mà chúng ta cần phải đặt ra trước khi chúng ta cố gắng giải
thích bi kịch tăng trưởng của Châu Phi và khám phá những cách thức khả
thi để có thể vượt qua bi kịch đó là liệu đó có thực sự là một bi kịch không.
Và câu trả lời là “Không”. Việc thiếu tăng trưởng trong khu vực này không
phải là thâm căn cố đế. Trong suốt những năm 1960 và 70, thu nhập bình
quân đầu người tại các tiểu vùng Sahara Châu Phi đã tăng trưởng với tốc độ
đáng nể. Khoảng 1,6%, đó không thấm vào đâu so với tốc độ tăng trưởng
“thần kỳ” của khu vực Đông Á (5,6%) hoặc thậm chí là của Châu Mỹ La
tinh (khoảng 3%) trong khoảng thời gian đó. Tuy nhiên, đó không phải là
một tốc độ tăng trưởng có thể khinh thường. Nó có thể sánh với tỉ lệ 1 -
1,5%, mà các nước giàu hiện nay đạt được trong cuộc “Cách mạng công
nghiệp” của họ (khoảng thời gian 1820 - 1913).
Thực tế rằng Châu Phi đã tăng trưởng với tốc độ đáng kính nể trước những
năm 1980 cho thấy rằng các yếu tố “cơ cấu” không thể là lời giải thích
chính cho thất bại tăng trưởng (gần đây) của khu vực này. Nếu đúng là do
các yếu tố cơ cấu thì tăng trưởng của Châu Phi phải luôn luôn không tồn tại.
Nói vậy cứ như thể là các nước Châu Phi bất ngờ chuyển đến vùng nhiệt
đới hoặc một hoạt động địa chấn nào đó đột nhiên biến một số nước Châu
Phi nằm hoàn toàn trong khu vực đất liền. Nếu các yếu tố cơ cấu quan trọng
như vậy thì lẽ ra tăng trưởng kinh tế của Châu Phi phải tăng vọt theo thời
gian, ít nhất là khi một số những yếu tố đã suy yếu hoặc bị xóa bỏ. Ví dụ,
các thể chế kém chất lượng do thực dân để lại có thể bị cấm hoặc được cải
tiến. Ngay cả tính đa dạng sắc tộc cũng có thể giảm được thông qua giáo
dục bắt buộc, phục vụ quân sự và các phương tiện truyền thông đại chúng
theo đúng cách mà Pháp đã từng thành công trong việc biến “nông dân
thành người Pháp”, như là tiêu đề của một cuốn sách kinh điển năm 1976
của nhà sử học người Mỹ Eugen Weber.
