Nửa chừng bài diễn văn, ông khựng lại hẳn. Sau khi cố gắng hết sức để
nhớ lại mạch văn quên mất, ông đành phải nghiêng mình trước cử tọa mà tạ
lỗi : « Tôi xin cám ơn sự rộng lượng của Hạ Viện ». Ông trở về ghế ngồi
giữa những tiếng hoan hô cảm tình và rời bỏ phiên họp liền sau đó.
Người bạn trẻ hãy suy ngẫm về cảnh trên đây mà rút lấy bài học hay.
Đừng tưởng là tôi sẽ khuyên bạn cầm lấy bài diễn văn mà đọc thì tránh khỏi
cảnh huống lỡ làng ấy. Không. Đọc là khó nhất trong các lối nói trước công
chúng. Muốn được hùng biện xuất sắc như một Churchill, thì phải là một
bậc thầy về diễn thuyết. Muốn được trôi chảy, diễn giả phải tập luyện không
ngừng, tốt nhất là ở nhà riêng để tránh các bài diễn văn nhạt nhẽo và nặng
nề.
Bây giờ tôi đề cập đến diễn văn suy tư.
Khi không phải là một lời ứng khẩu thông thường, thì phải suy nghĩ
khá lâu về thứ diễn văn ấy, mặc dầu những lời lẽ chỉ thành hình lúc nói ra
mà thôi. Tôi khuyên nên đắn đo chọn lấy lời.
Lloyd George là một bậc thầy về lối này. Ông ta suy nghĩ chín chắn,
sâu sắc về những điều sẽ nói ra, nhưng một khi đã tiếp xúc với công chúng
rồi, ông tin cậy vào cảm hứng hấp dẫn để chinh phục người nghe.
Bài diễn văn hay nhất của ông ta mà tôi được nghe đã không sửa soạn
trước. Đến phút chót ông gạt bỏ bài diễn văn do ông đã sửa soạn rồi. Việc
này xảy ra vào ngày tôi dẫn ông đi thanh tra binh sĩ Gia-Nã-Đại hồi thế
chiến thứ nhất. Đám quân sĩ này muốn bày tỏ vài điều than phiền, tôi mới
đưa Lloyd George đến để trả lời.
Ngồi trên xe ông suy nghĩ đến những lời sẽ nói với họ nhưng khi tới
trại ông thấy quân Gia Nã Đại kéo ra đón tiếp ầm ĩ, vui vẻ bất ngờ. Khác hẳn
những sự hoan hô, vỗ tay gượng gạo trong các cuộc hội họp chính trị. Lloyd
George lấy làm xúc động, và khi lên tiếng nói, ông gạt những ý tưởng đã suy
tính trên xe, ứng khẩu hoàn toàn ngỏ lời với binh sĩ. Tôi rất hiếm được nghe
nói đến một cách nồng nhiệt hấp dẫn và cao cả đến độ ấy.
