hiện chính xác những gì mà mọi người làm trên thực tế; nói
cách khác, hành vi xuất phát từ những giá trị cơ bản hoặc
những gì mà họ cho là quan trọng. Mọi người có thể đi theo ý
chí và mong muốn của chính mình, nhưng kim chỉ hướng Bắc
thì hoàn toàn độc lập với những ý chí và mong muốn đó.
Điều thứ hai là: Có sự khác biệt giữa quy tắc (hay “mũi tên
hướng Bắc”) và hành vi của chúng ta (“mũi tên hướng đi”).
Cách mô tả này dẫn tôi đến điều thứ ba: Có sự khác biệt
giữa hệ thống tự nhiên (tức là dựa trên những quy tắc) và hệ
thống xã hội (tức là dựa trên những giá trị và hành vi). Để
minh họa điều này, tôi đã hỏi họ: “Có bao nhiêu người đã từng
‘học thi nhồi nhét’ ở trường?”. Hầu như mọi người đều giơ tay.
Tôi lại hỏi: “Có bao nhiêu người đã từng làm việc ở nông
trang?”. Khoảng 10 đến 20% số người giơ tay. Tôi lại hỏi những
người này: “Có bao nhiêu người đã từng “làm việc nhồi nhét”
ở nông trang?”. Họ đã cười ồ lên, mọi người ngay lập tức nhận
ra rằng bạn không thể làm việc như vậy ở nông trang được.
Nếu bạn quên mất việc trồng cây vào mùa xuân và bỏ lỡ cả
mùa hè, để chạy đua thời gian bạn quyết làm việc cật lực vào
mùa thu và mong đợi gặt hái được một vụ mùa. Đó là điều
không thể, thậm chí vô lý.
Tôi hỏi: “Tại sao việc ôn tập lại có thể thực hiện ở trường
lớp mà không phải ở nông trang?”. Mọi người nhận ra nông
trang là một hệ thống tự nhiên bị chi phối bởi các quy luật tự
nhiên, nhưng trường học là một hệ thống xã hội bị chi phối
bởi các quy tắc và giá trị xã hội.
Tôi lại hỏi: “Liệu có khi nào có thể vẫn đạt được điểm cao
và những thành tích mà không cần phải tới trường?”. Hầu như
mọi người đều công nhận điều đó là có thể. Nói cách khác, đó
là khi hệ thống tự nhiên phát triển trong trí não bạn, và bị chi
phối bởi quy luật của nông trang hơn là quy tắc của trường học
- bị chi phối bởi hệ thống tự nhiên hơn là xã hội.
1 8 8 • 7 THÓI QUEN TẠO GIA ĐÌNH HẠNH PHÚC
