không được tắm rửa đã lâu, rận có ở khắp nơi. Trước khi đi ngủ (trong các
lán dã chiến dựng bằng cành cây linh sam), chúng tôi ngồi hơ quần áo
quanh đống lửa trại. Lũ rận nổ lép bép y như những quả lựu đạn nhỏ. Người
ta mang băng đạn và quân phục mới phát cho tất cả những binh sĩ đang có
mặt ở ga Soblago, sau đó đưa tất cả về Moscow trên những toa tàu hoả. Tại
ga Khovrino, chúng tôi có cơ hội được đi tắm, nhận trang bị và quân phục
mới dành cho mùa hè, và sau đó chúng tôi được đưa tới Kursk, nơi Hồng
quân đã tạo được một mấu lồi lớn đâm vào chiến tuyến Đức trong cuộc tấn
công mùa đông vừa rồi. Khi chúng tôi đang di chuyển thì ở Elets cách đó
gần 5km nhiều máy bay ném bom Đức bất ngờ tấn công, chúng bổ nhào
xuống đường tàu như những con diều hâu. Chúng tôi chỉ có vài chiếc máy
bay tiêm kích bảo vệ trên đầu. Ban chỉ huy bèn quyết định rẽ trái vào một
nhánh đường tàu đi về Kastorniia, nhờ đó sư đoàn tôi cùng với một trung
đoàn pháo tránh thoát trận bom và đến làng Kliuchi an toàn.
Lúc đó là giữa tháng 4/1943, nhiều người đang cày trên các cánh đồng.
Chúng tôi muốn giúp họ nhưng đã nhận được câu trả lời: “Quy định không
đề cập đến chuyện đó. Hãy yêu cầu chính uỷ ấy.” Chính uỷ Kleshchev là
một người khôn ngoan: “Cho đến giờ quy định không đề cập gì đến chuyện
này, chúng ta sẽ vận dụng sáng tạo quy định về lao động cộng sản ngày thứ
7 để đáp lại sự giúp đỡ của nhân dân.” Theo cách đó chúng tôi đã giúp nhân
dân địa phương một tay trong công việc đồng áng. Vào lúc đó, các loại xe
cộ Mỹ bắt đầu được chuyển đến với số lượng lớn theo Hiệp ước Thuê –
Mượn (Lend – Lease). Hồng quân cần thêm nhiều lái xe cho tất cả số xe
này. Tôi được đưa vào một khoá hướng dẫn lái xe. Trong vòng bốn hay năm
ngày gì đó, người hướng dẫn bị điều đi bỏ mặc tôi lại đó dạy những người
khác cách làm thế nào để vận hành bộ chế hoà khí. Từ lúc đó tôi thực sự trở
thành một người trợ giảng. Hai tuần sau những chiếc xe của chúng tôi đã
được đưa tới – xe jeep Mỹ nhãn hiệu Willy. Chúng tôi lái thử chúng chạy
vòng quanh. Từ lúc này tôi có thêm trách nhiệm làm tài xế bên cạnh những
bổn phận vốn có đối với một pháo thủ, và tôi được thiên chuyển về Khẩu
đội 3 Tiểu đoàn Diệt tăng Cận vệ Độc lập số 6.
