kiểm tra và quán chiếu rồi buông xả, để chúng về nơi của chúng. Có sự khác
biệt rõ ràng với những giai đoạn phát triển ban đầu, khi mà niệm và tuệ cần
phải cố gắng trau dồi và kiểm soát. (Và dù đã tận lực chuyên cần, sự tiến bộ
vẫn giống như sự tiến bộ trong trò chơi “Rắn và thang” của trẻ con, lúc thì
nhanh chóng nhảy vọt lên cao, rồi lúc khác lại tụt qua “ổ rắn” về nơi mà nó
bắt đầu trò chơi từ bao lâu rồi). Có làm hay không làm điều này hay điều nọ,
và hiểu biết và lý do để suy nghĩ điều này hay điều nọ vì lý do này nọ, và
cách để xử lý điều này điều nọ một cách hợp lý, tất cả đều trọn vẹn nằm
trong đại niệm và đại tuệ. Không cần phải cố gắng một cách có ý thức, nó tự
động phát khởi bởi vì ngoại trừ khi ngủ, ngày đêm, từng giây từng phút, lúc
nào nó cũng hoạt động giống như mạch nước không ngừng rỉ thấm vào
giếng nên giếng không bao giờ cạn.
Ngài luôn luôn quán chiếu các duyên cho cảm giác, sự ghi nhớ hay hồi
tưởng, sự hình thành suy nghĩ, và ý thức - bản chất tự nhiên của chúng được
mũi tên niệm và tuệ xuyên thấu. Còn sắc uẩn thì đã mất hết ý nghĩa của một
đề tài quán chiếu vì Ngài đã chứng đắc tầng Thánh Bất Lai. Bốn uẩn phải
được quán chiếu tận tường và đầy đủ khi chúng biến chuyển xuyên qua ba
giai đoạn sanh, trụ và diệt, tất cả đều dựa trên nền tảng anattā (vô ngã),
không có thực thể nguyên vẹn thường còn gọi là “đàn ông”, “đàn bà” và
“thú.” Xin lặp lại, không có “đàn ông”, “đàn bà” và “thú”, “tôi”, “anh”, “anh
đó”, “chị kia”, “chúng tôi”, “chúng nó”, hay bất luận uẩn nào trong bốn uẩn
(nói chi đến sắc uẩn thô thiển). Chân lý này phải được chứng ngộ rõ ràng
qua hiểu biết xuyên thấu hay tuệ giác chứ không phải chỉ bằng trí nhớ hay
hiểu biết học giả. Phải ghi nhớ rằng hai mức độ hiểu biết này cách xa nhau
một trời một vực.
Hiểu biết bằng cách hồi nhớ (ở mức độ trí thức) có chiều hướng thổi
phồng tự ngã, kích động cảm giác, đưa đến trạng thái tâm rối loạn điên
cuồng và tăng trưởng ảo kiến tự ngã. Sự thật này được thấy hiển nhiên trong
nhiều buổi thảo luận Giáo Pháp thấy có tranh cãi nhỏ mọn, phê bình chỉ
trích lẫn nhau và khẩu chiến. Mỉa mai thay, tất cả những cái đó chỉ tạo thêm
ô nhiễm, không phải từ bỏ. Mục tiêu của việc thảo luận về Pháp phải là để
loại trừ ô nhiễm. Nhận thức chân lý bằng cách phát triển trí tuệ trong ý nghĩa
