chết mà quên rằng trong từng khoảnh khắc, chính mình đang tiến dần đến
cái chết. Hãy nghĩ lại xem, bao nhiêu người đã từng sống và đã gửi thân
trong những nghĩa trang khác nhau! Những xác chết đã chiếm đầy những
giàn hỏa thiêu hay nằm đầy dưới các mộ phần đã từng là những người sống,
những người đang đi dần đến cái chết không thể cưỡng, như chúng ta đây.
Vậy làm thế nào chúng ta, những người đang sống, có thể thoát khỏi hiện
tượng tự nhiên ấy? Viếng thăm một người bạn hay một thân nhân nằm trong
nghĩa địa có thể đem lại hai điều hữu ích: trước tiên là nó gợi cho ta những
kỷ niệm về người quá cố, và thứ đến là, từ tưởng nhớ người xưa, ta tưởng
đến phận mình, tự so sánh với họ và nhận ra rằng chúng ta cũng đang tiến
dần đến đó, không thể kháng cự.
Một vị tỳ khưu là biểu tượng sống động cho cuộc chiến nhằm thành tựu
Giải Thoát. Vị ấy cần phải nghiên cứu Vòng Sanh Tử - cả bên trong và bên
ngoài. Ở bên ngoài, vị ấy có thể nhắm vào những nơi mà tử thi được mai
táng, hỏa táng hay vứt cho thú vật ăn. Bên trong, vị ấy được khuyên dạy nên
quán niệm về chính cái thân của mình, được cấu hợp bằng vô số những con
thú mà chúng ta tích vào đó mỗi ngày. Suy niệm như vậy, khi được trí tuệ
hướng dẫn phù hợp sẽ đưa đến “nỗi buồn vô hạn” và tuệ minh sát. Vậy, một
hành giả, dù là tỳ khưu hay cư sỹ, ưa thích viếng thăm nghĩa địa – cả bên
trong lẫn bên ngoài – quán niệm sự chết như sự sống, tuổi trẻ, sức khỏe, địa
vị xã hội, đẳng cấp, chức tước… Một người như thế không thể bị tính kiêu
mạn tự cao hay lòng tự phụ chiến thắng, luôn luôn có khuynh hướng nhìn
vào lỗi lầm của mình để sửa sai, hơn là tìm điều xấu xa của kẻ khác rồi cố
tình vạch trần với ác ý phơi bày. Đây là thói quen được phần lớn mọi người
tích trữ, chỉ làm tăng trưởng kho tội mà họ có. Bất hạnh thay! Đây là chứng
bệnh truyền nhiễm rất khó chữa trị nhưng lan tràn rất dễ dàng và nhanh
chóng.
Nghĩa địa là hội trường lớn nhất của con người, không phân biệt tuổi tác,
giai cấp, đẳng cấp hay quốc tịch. Không có cách nào vượt qua khỏi đó,
ngoại trừ bằng con đường mà Đức Phật và các Thánh Đệ Tử đã vượt qua.
Nhưng công cuộc vượt qua này không thể thiếu việc nghiên cứu kỹ càng về
sanh, lão, bệnh và tử. Những ai hành động như con đà điểu để quên những
