Trò chơi này có vẻ giản dị hơn môn chơi cờ tướng. Khi chơi cờ, những
quân cờ được xê dịch tùy theo đường lối khác nhau. Môn chơi cờ không đơn
giản nhưng cũng không sâu sắc, và người đánh cờ phải quan sát thật kỹ. Chỉ
sơ hở trong chốc lát là anh ta có thể bị thua. Việc đi quân với nhiều cách và
nhiều hướng xê dịch khác nhau càng khiến tăng thêm những lỗi lầm bất ngờ
có thể xảy ra vì nhỡ nước cờ. Chín lần trên mười thì kẻ chiến thắng chính là
người chơi cờ biết thận trọng chứ không phải người chơi có đầu óc tinh lanh
hơn.
Khi chơi cờ ô vuông, tuy lối đi quân giản dị hơn và những lỗi lầm bất ngờ
về đi quân ít xảy ra, nhưng chính kẻ có đầu óc tinh lanh hơn là kẻ giỏi cờ
hơn. Trong môn chơi này, người biết phân tích tự đặt mình vào tâm trạng
của đối phương, am hiểu được kế hoạch đi quân của đối phương, rồi tự đặt
cho mình thế cờ nên theo (sự việc này thường khi giản dị) để dẫn đối
phương vào những nước lầm lẫn.
Cũng có một lối chơi bài, môn bài lá 52 cây, đã nổi tiếng từ lâu về ứng
dụng năng lực phân tích. Người đánh cờ giỏi nhất thế giới chỉ có thể giỏi
nhất về môn cờ; nhưng một tay chơi bài lá cao thủ thì dường như đã tiềm
tàng sẵn những tài năng để đem lại thắng lợi cho anh ta trong các sự việc
quan trọng hơn, đòi hỏi sự đấu trí. Một người chơi bài cần phải quan sát và
nhớ, anh ta phải hiểu và tuân thủ luật chơi. Trong phạm vi này, người chơi
bài cũng giống như người đánh cờ. Nhưng chính là trong các sự việc vượt ra
ngoài khuôn khổ của luật lệ ta mới thấy xuất hiện tài năng của người biết
phân tích. Anh ta phải nghiền ngẫm nhiều sự kiện, suy đoán và sử dụng
những sự kiện đó. Có thể những người khác cũng làm như anh, nhưng anh
biết phải nhìn vào sự kiện nào. Trong khi đánh bài, người đó nhìn thấy nhiều
sự kiện bên ngoài ván bài. Anh ta quan sát nét mặt của người chơi, quan sát
tay họ: Anh để ý từng sự thay đổi trên khuôn mặt họ khi họ chơi. Anh nhìn
lúc họ đắc ý, lúc họ bị dồn bất ngờ và lúc họ cảm thấy có thể bị thua ván bài.
Mỗi lời nói ra, mỗi cử chỉ tình cờ xuất hiện, nhất nhất đều được theo dõi.
Đến lúc anh đã chơi hai ba ván bài, anh biết rõ những người khác đến nỗi
anh hiểu được lối chơi của họ cũng dễ dàng như anh hiểu rõ lối chơi của anh
vậy.
