ANH EM NHÀ CARAMAZOV - Trang 1116

Ông bác sĩ Moskva, đến lượt mình khẳng định một cách gay gắt và dai
dẳng rằng ông coi tình trạng trí tuệ của bị cáo là không bình thường, thậm
chí "ở mức độ cao nhất". Ông nói nhiều và khôn khéo về bệnh "ám ảnh" và
"cuồng loạn" và kết luận rằng theo tất cả những dữ kiện thu thập được,
trước khi bị bắt mấy ngày, bị cáo chắc chắn ở trong trạng thái ám ảnh bệnh
hoạn và nếu bị cáo đã phạm tội, thì tuy có biết, nhưng hầu như vô tình,
hoàn toàn không đủ sức đấu tranh với sự cuốn hút tinh thần bệnh hoạn lôi
kéo mình. Nhưng ngoài bệnh ám ảnh, bác sĩ còn xét cả bệnh cuồng loạn nó
báo trước, theo lời ông, con đường thẳng tuột tới sự mất trí hoàn toàn.
(N.B. Tôi thuật lại bằng lời của tôi, còn bác sĩ giải thích bằng ngôn ngữ
chuyên môn uyên bác). "Mọi hành động của anh ta trái ngược với lương tri
và logic, - ông ta nói tiếp. - Tôi chưa nói về điều tôi không nhìn thấy tức là
về chính hành động phạm tội và toàn bộ tai hoạ ấy, nhưng sang ngày thứ
ba, khi nói chuyện với tôi, anh ta có cái nhìn trân trân khó giải thích. Anh ta
cười bất ngờ mà đáng lẽ không nên có. Trạng thái cáu kỉnh thường xuyên
khó hiểu, những lời lẽ kỳ dị: "Becna, đậu đước học" và những điều khác
không đáng có". Nhưng bác sĩ đặc biệt xét bệnh "cuồng" đó ở chỗ bị cáo
không thể nói về ba ngàn rúp mà anh ta cho là mình bị lừa mà không nổi
xung khác thường, trong khi anh ta nói và nhớ lại tất cả những thất bại và
xúc phạm khác của mình một cách khá thoải mái. Cuối cùng, theo chứng
nhận, vẫn hệt như ước kia, mỗi lần đề cập đến ba ngàn đồng ấy, anh ta gần
như phát rồ, trong khi đó người ta làm chứng rằng anh ta không vụ lợi và
không ky cóp. "Về ý kiến người bạn đồng nghiệp bác học của tôi, - ông bác
sĩ Moskva kết thúc ý kiến của mình một cách mỉa mai rằng bị cáo khi vào
phòng xử, lẽ ra phải nhìn các bà chứ không nhìn thẳng trước mặt thì tôi xin
nói rằng ngoài tính chất mua vui, ý kiến ấy sai lầm căn bản. Vì tuy tôi hoàn
toàn đồng ý rằng bị cáo, khi vào phòng xử, nơi quyết định số phận của
mình, đáng ra không nhìn trân trân về phía trước như vậy, điều đó quả thực
có thể coi là dấu hiệu về trạng thái tinh thần bất binh thường của anh ta vào
lúc ấy, nhưng đồng thời tôi khẳng định rằng anh ta phải nhìn không phải về
phía bên trái chỗ các bà, mà trái lại phải nhìn về bên phải, đưa mắt tìm luật