ANH EM NHÀ CARAMAZOV - Trang 1163

bừa bãi cửa ông chủ đã quá cố và có thể là bố hắn, Fedor Pavlovich, - còn
về lý luận thì qua cuộc chuyện trò triết lý kỳ lạ với con trai của ông chủ,
Ivan Fedorovich, sẵn lòng tự cho phép mình giải trí như vậy, có lẽ vì buồn
chán hay vì nhu cầu giễu cợt không tìm thấy cách áp dụng nào tốt hơn.
Chính Xmerdiakov kể với tôi về trạng thái tinh thần của mình trong những
ngày cuối cùng hắn ở trong nhà ông chủ của mình, - Ippolit Kirinlovich giải
thích, - cả những người khác cũng làm chứng như thế: bản thân bị cáo, em
bị cáo và ngay cả gia nhân Grigori, nghĩa là tất cả những người gần cận
hắn. Ngoài ra, mắc bệnh động kinh, Xmerdiakov "nhát như con gà mái".
"Hắn sụp xuống chân tôi và hôn chân tôi, - bị cáo cho chúng ta biết lúc vẫn
chưa có ý thức rằng điều đó phần nào bất lợi cho mình, - đấy là con gà mái
mắc bệnh động kinh, - bị cáo nói về hắn bằng thứ ngôn ngữ đặc trưng của
mình. Thế rồi bị cáo chọn hắn (chính bị cáo khai như vậy) làm người tin
cẩn, doạ nạt hắn đến mức rốt cuộc hắn bằng lòng làm do thám và báo tin
cho bị cáo. Làm người do thám tại nhà cho bị cáo, hắn đã phản chủ, cho bị
cáo biết phong bì tiền và mật hiệu để có thể lọt vào chỗ ông chủ, vả lại làm
sao hắn có thể không cho biết được! "Cậu ấy sẽ giết tôi, tôi thấy rõ như vậy,
cậu ấy sẽ giết tôi", - hắn nói trong cuộc điều tra, run lật bật trước chúng tôi,
mặcdù kẻ hành hạ doạ nạt hắn khi ấy đã bị bắt và không thể đến để trừng
phạt hắn. "Lúc nào cậu ấy cũng nghi ngờ tôi, còn tôi sợ run lên, tôi chỉ cốt
làm sao cho cậu ấy khỏi giận dữ, vội cho cậu ấy biết mọi bí mật để cậu ấy
thấy tôi vô tội với cậu ấy và tha mạng cho tôi" Đấy là lời hắn nói, tôi đã ghi
biên bản và vẫn nhớ: "Đôi khi cậu ấy quát tôi, còn tôi quỳ sụp trước cậu
ấy". Là một thanh niên bản chất hết sức ngay thẳng và được chủ tin cẩn,
đánh giá cao lòng ngay thẳng của hắn khi hắn bắt được tiền của chủ mà
đem trả Xmerdiakov xấu số hẳn phải ân hận ghê gớm vì đã phản chủ, mà
hắn yêu chú như một ân nhân. Theo những nhà tâm thần học sâu sắc những
người mắc bệnh động kinh nặng cố nhiên bao giờ cũng có khuynh hướng tự
buộc tội mình một cách bệnh hoạn, liên tục. Họ đau khổ vì mình "có lỗi" gì
với ai đó, đau khổ vì lương tâm cắn rứt, thường thường thậm chí là không
có căn cứ gì hết, họ phóng đại và thậm chí tự nghĩ ra cho mình những lỗi
lầm và những tội khác nhau. Một kẻ như thế trở nên thực sự có lỗi và phạm