Dostoevsky
Anh em nhà Caramazov
Dịch giả: Phạm Mạnh Hùng
Chương 8
Luận về Xmerdiakov
"Thứ nhất, lấy đâu ra khả năng nghi ngờ như vậy? - Ippolit Kirinlovich bắt
đầu từ câu hỏi như vậy. - Người đấu tiên gào lên rằng Xmerdiakov giết
chính là bị cáo trong lúc bị bắt, tuy nhiên ngay từ phút gào lên tiếng đầu
tiên cho đến phút này tại toà, không có sự kiện nào xác nhận lời buộc tội
đó, chẳng những là sự kiện, mà ngay cả điều gì phù hợp với lương tri con
người mà ám chỉ đến một sự kiện cũng không có. Tiếp đó chỉ có ba người
xác nhận sự buộc tội đó: Hai em của bị cáo và bà Xvetlova. Nhưng em thứ
hai của bị cáo đến hôm nay mới tuyên bố sự nghi ngờ của mình, trong lúc
bệnh tật, trong cơn loạn trí và sốt nóng không phải bàn cãi gì nữa, và trước
kia, trong cả hai tháng đó như chúng ta đã biết rõ, anh ta cho rằng anh mình
có tội và không tìm cách chống lại quan điểm ấy. Nhưng chúng ta sẽ đặc
biệt xét đến điều đó sau này, tiếp đó, ban nãy em út của bị cáo vừa tuyên bố
với chúng ta rằng anh ta chẳng có bằng chứng nào xác nhận ý nghĩ của
mình về tội của Xmerdiakov, và chỉ kết luận như vậy theo lời của chính bị
cáo và "theo vẻ mặt của anh ta", phải, bằng chứng vô cùng lớn lao đó ban
nãy được em bị cáo lặp lại hai lần. Bà Xvetlova còn nói có lẽ cả quyết hơn:
"Điều bị cáo nói với các ông thì các ông nên tin, vì anh ta không bao giờ
nói dối". Đấy là tất cả bằng chứng thực tế về Xmerdiakov của ba người quá
quan tâm đến số phận của bị cáo. Trong khi đó lời buộc tội Xmerdiakov
được lan truyền và duy trì cho đến tận nay - có thể tin được không, có thể
tưởng tượng được không?"
Đến đây, Ippolit Kinnlovich thấy cần thiết phải phác qua tính cách của
Xmerdiakov, "đã chấm dứt cuộc đời trong lúc loạn trí cực độ ". Ông trình
bày hắn thành người lẩm cẩm, học thức tạp nhạp, rồi loạn vì những ý tưởng
