ANH EM NHÀ CARAMAZOV - Trang 1215

gì? Thế còn ba ngàn rúp đấy là con đường công danh. Ôi, tôi không tự mâu
thuẫn với mình: có thể có số tiền. Thậm chí có thể chỉ mình Xmerdiakov
biết tìm tiền ở đâu, tiền ông chủ giấu ở đâu. "Ờ, thế còn giấy phong bao
tiền, chiếc phong bì bị xé rách nam trên sàn?" Ban nãy, khi ông công tố nói
về chiếc phong bì ấy, ông đã trình bày cực kỳ tinh tế suy nghĩ của ông vế
việc chỉ có kẻ không quen ăn cắp như Karamazov mới có thể để lại chiếc
phong bì trên sàn, chứ hoàn toàn không phải là Xmerdiakov, hắn không đời
nào để lại tang chứng như vậy, - thưa quý vị bồi thẩm, tôi nghe và bỗng
cảm thấy rằng tôi nghe một điều gì hết sức quen thuộc. Các vị tưởng tượng
xem, chính sự suy nghĩ như vậy, sự phỏng đoán như vậy về việc
Karamazov có thể làm như thế nào với chiếc phong bì, đúng hai ngày trước
tôi đã nghe chính Xmerdiakov nói, hơn thế nữa hắn nói điều đó khiến tôi
sửng sốt: tôi có cảm giác rằng hắn vờ làm ra vẻ ngây ngô nói chặn trước
ràng buộc cho tôi ý nghĩ ấy để tự tôi rút ra kết luận, như thể gà cho tôi. Phải
chăng hắn đã mớm ý nghĩ ấy cả cho vị công tố tài ba của chúng ta. Người
ta sẽ nói: thế còn bà già vợ Grigori? Bà ta đã nghe những người ốm nằm
gần bà rên suốt đêm. Vâng, có nghe thấy, nhưng đấy là lý do rất lung lay.
Tôi đã nghe một bà già phàn nàn một cách chua xót rằng tiếng chó sủa ở
sân suốt đêm làm bà thức giấc, không để bà ngủ yên. Thế nhưng người ta
biết rằng con chó tội nghiệp suốt đêm chỉ sủa có hai ba lần. Điều đó tự
nhiên thôi: một người ngủ và bỗng nghe tiếng rên, thức giấc, bực bội vì
mình bị đánh thức, nhưng lại ngủ thiếp đi ngay. Khoảng hai giờ sau lại có
tiếng rên lại thức giấc và lại ngủ thiếp đi, cuối cùng lại rên lần nữa, lần này
cũng lại hai tiếng sủa, cả đêm chỉ có ba lần. Sáng ra, người ngủ trở dậy và
than phiền rằng ai đó suốt đêm rên rỉ và luôn luôn làm mình thức giấc.
Nhưng nhất định người ấy phải cảm thấy như thế. Khoảng thời gian ngủ,
mỗi lần chừng hai tiếng, người ấy không nhớ, chỉ nhớ những lần thức giấc,
và có cảm giác rằng mình tỉnh giấc suốt đêm. Nhưng tại sao, ông công tố
kêu lên, tại sao Xmerdiakov không thú nhận trong thư để lại? "Về một việc
thì đủ lương tâm, về việc khác thì không". Nhưng xin nói: lương tâm, đấy
là sự sám hối những kẻ tự sát không thể có sự sám hối, chỉ có sự tuyệt vọng
mà thôi. Tuyệt vọng và sám hối là hai điều hoàn toàn khác nhau. Tuyệt