được đề cập tới trong tranh luận không phải là thuần tuý trìu tượng, mà
mang cả tính riêng của người phát biểu: không có "sự thật phi cá tính", sự
thật về thế giới bao giờ cũng là sự thật của cá nhân. Cho nên, tư tưởng được
nêu lên bao giờ cũng đậm đà mãnh liệt, mặt khác nhân vật dù có tính tiêu
biểu đến đâu cũng không thành biểu tượng, mà là có xương có thịt.
Một trong những cái độc đáo nữa của Dostoievsky là các nhân vật của ông
bao giờ cũng hiện hữu trước hết với chính bản thân mình, với lương tâm
của chính mình. Vì thế, những tâm tư sâu kín của nhân vật hiện ra trước
chúng ta với tất cả sự bộn bề của "những câu hỏi đáng nguyền rủa".
Thời gian nghệ thuật của Dostoievsky cũng khác thường, cô nén đặc biệt.
Sự biến rất nhiều dồn lại trong thời gian hết sức ngắn, xung quanh một việc
làm trung tâm. Hiện tại bao giờ cũng hàm chứa dĩ vãng và bao giờ cũng
mang mầm mống của tương lai. Ivan Karamazov bị giày vò vì ý thức được
tất cả những tội ác mà nhân loại phạm phải trong tất cả các thế kỷ. Mitia
Karamazov muốn chuộc lỗi về một tội mà mình chỉ nghĩ đến chứ chưa làm.
Với Dostoievsky, tương lai hiện ra như sự chấm dứt đau khổ, như mơ ước
về "sự phục hưng" con người.
Tiểu thuyết "Anh em nhà Karamazov" là một bằng chứng hùng hồn về
Phép màu của sự thể hiện nghệ thuật: vốn sống được dùng để tạo nên hình
tượng có thể rộng hơn quan niệm chủ quan của tác giả. Nói theo lời
