c. Trưởng lão Zoxima hồi tưởng lại
thời thanh xuân còn đang sống đời
tràn tục. Trận đấu súng.
Tôi ở Peterburg một thời gian dài, trong trường võ bị, ngót tám năm, nền
giáo dục mới đè nghẹt trong tôi nhiều ấn tượng tuổi thơ, tuy tôi chẳng quên
gì hết: Thay vào đó tôi đã nhiễm nhiều thói quen mới, thậm chí cả những ý
kiến mới, đến nỗi tôi biến thành một kẻ gần như man rợ, tàn bạo và phi lý.
Cùng với tiếng Pháp, tôi có được cái bề ngoài lễ độ và thanh lịch hào hoa, ở
trường võ bị tất cả chúng tôi đều coi lính tráng phục dịch ở đây như súc vật
cả tôi cũng thế. Có lẽ tôi còn tệ hại hơn, bởi vì tôi là người dễ nhiễm ảnh
hưởng hơn tất cả các bạn đồng đội.
Khi đã trở thành sĩ quan, chúng tôi sẵn sàng đổ máu đề bảo vệ danh dự
trung đoàn, tuy hầu như không người nào trong chúng tôi biết thế nào là
danh dự thực sự, chứ nếu hiểu ra thì hẳn chính chúng tôi sẽ chế nhạo nó
trước tiên. Chúng tôi gần như tự hào về thói rượu chè, phá phách và ngổ
ngáo. Tôi không nói rằng bọn chúng tôi là những kẻ đốn mạt; bọn chúng tôi
đều là những thanh niên tốt, những xử sự đốn mạt, mà tệ hại nhất là tôi. Cái
chính là tôi có tiền, vì vậy tôi buông mình sống hưởng lạc, với tất cả ham
muốn của tuổi trẻ, vô chừng mực, căng buồm lướt sóng. Nhưng có điều kỳ
lạ: hồi ấy tôi đã rất ham đọc sách. Tôi có một cuốn Kinh Thánh, hầu như
không bao giờ tôi mở ra, nhưng không bao giờ rời nó, đi đâu cũng mang
theo, quả thật là tôi giữ gìn cuốn sách ấy "cho một ngày và một giờ, cho
một tháng và một năm" mà tôi không hề biết. Sau bốn năm tại ngũ, cuối
cùng tôi đến thành phố K, trung đoàn tôi đóng tại đó. Giới xã giao thành
phố gồm nhiều loại, đông đảo, vui vẻ, mến khách và giàu có ở đâu tôi cũng
