Bởi vì nếu có người nào đáng lên giàn hỏa thiêu hơn ai hết thì đó là Chúa.
Ngày mai tôi sẽ thiêu Chúa. Dixi
Ivan dừng lại. Chàng bừng bừng trong lúc nói, chàng nói một cách
hăng say. Khi dứt lời, chàng bỗng mỉm cười.
Alyosha vẫn lặng im nghe anh nói, gần về cuối trong lòng xúc động vô
cùng, nhiều lần toan ngắt lời anh, nhưng rõ ràng tự ghìm mình, giờ đây bỗng
lên tiếng, như thể bật khỏi chỗ.
– Nhưng... đấy là chuyện phi lý! – Anh đỏ mặt kêu lên. – Bản trường ca
của anh ngợi khen Chúa Kitô, chứ không phải là báng bổ... như anh muốn.
Ai sẽ tin những điều anh nói về tự do? Có nên hiểu tự do như thế không?
Quan niệm của đạo Chính thống có thế đâu, đấy là La Mã, mà không phải là
toàn bộ La Mã, sự thật không phải thế, đấy là những gì tồi tệ nhất của đạo
Thiên Chúa, của các pháp quan tôn giáo, các tu sĩ dòng Tên... Và cũng
không thể có nhân vật nào quái dị như viên pháp quan tôn giáo của anh. Tội
lỗi của người khác mà ông ta nhận lấy vào mình là tội lỗi gì? Ai là người
nắm giữ bí nhiệm và vì hạnh phúc của mọi người mà nhận lấy sự trừng phạt
của trời? Đã ai từng thấy những người như thế? Chúng tôi biết những tu sĩ
dòng Tên, người ta vẫn nói nhiều điều xấu về họ, nhưng họ có phải là những
người như anh nói không? Họ hoàn toàn không như thế... Họ chỉ là quân đội
La Mã, để mưu đồ sự trị vì toàn thế giới sau này, đứng đầu là một vị hoàng
đế – tức là giáo hoàng La Mã... đấy là lý tưởng của họ, nhưng không có
những bí nhiệm và nỗi buồn cao cả nào hết... Chỉ đơn giản là ham muốn
quyền hành, những phúc lợi trần tục bẩn thỉu, sự nô dịch... tựa như chế độ
nông nô sau này mà họ sẽ là địa chủ... chỉ có thế thôi. Có lẽ họ không tin
Chúa Trời. Vị pháp quan tôn giáo đau khổ của anh chỉ là do trí tưởng tượng
ngông cuồng của anh sản sinh ra...
– Hãy khoan, khoan, – Ivan cười, – chú nổi nóng quá đấy. Chú bảo là
trí tưởng tượng ngông cuồng cũng được thôi! Cố nhiên là tưởng tượng
ngông cuồng. Nhưng xin hỏi: chẳng lẽ quả thật chú cho rằng toàn bộ phong
