bác sĩ tận tâm, một người tuyệt diệu và sùng tín, một herrnhuter
hay “giáo
hữu xứ Moravia”, tôi không rõ. Ông đã ở vùng chúng tôi lâu lắm rồi và tư
cách hết sức đứng đắn. Ông tốt bụng và yêu người, chữa những người ốm
nghèo và nông dân không lấy tiền, ông đích thân đến nơi nhà tranh vách nát
của họ và cho họ tiền mua thuốc, nhưng ông ương bướng như con la. Ông đã
có định kiến gì thì không thể làm ông thay đổi ý kiến được. Thêm nữa, hầu
hết mọi người trong thành phố đều biết rằng ông bác sĩ nổi tiếng mới tới,
trong vài ba ngày ở vùng chúng tôi, đã cực kỳ chê bai khả năng của bác sĩ
Herzenstube. Số là ông bác sĩ Moskva lấy hai mươi nhăm rúp một lần khám
bệnh, nhưng một số người ở vùng chúng tôi mừng rỡ vì ông ta đến, không
tiếc tiền để đến khám. Tất cả những người bệnh ấy, trước khi ông đến, cố
nhiên chữa bác sĩ Herzenstube, thế là ông bác sĩ nổi tiếng phê phán cực kỳ
gay gắt cách chữa của bác sĩ Herzenstube. Rốt cuộc khi đến thăm bệnh nhân
thậm chí ông ta hỏi thẳng: “Thế nào, ở đây ai chữa cho các người,
Herzenstube phải không? Hê-hê!” Bác sĩ Herzenstube cố nhiên biết tất cả
những chuyện ấy. Thế là cả ba bác sĩ lần lượt ra cho tòa hỏi. Bác sĩ
Herzenstube tuyên bố thẳng rằng “tính không bình thường về khả năng trí
tuệ của bị cáo tự nó bộc lộ rõ”. Tiếp đó, sau khi trình bày lý do, mà tôi
không thuật lại ở đây, ông thêm rằng sự không bình thường đó bộc lộ rõ chủ
yếu không chỉ qua nhiều hành động trước kia của bị cáo, mà cả bây giờ, lúc
này, khi ông già bác sĩ, với sự thẳng đuột chất phác của mình, vạch rõ rằng
bị cáo khi vào phòng xử án “có vẻ lạ thường và kỳ quặc không hợp với hoàn
cảnh, bước đi như người lính và mắt nhìn chằm chằm thẳng về phía trước,
trong khi đúng hơn là phải nhìn về bên trái, nơi có các bà, bởi vì anh ta là
người rất mê phái đẹp, và hẳn là phải nghĩ rất nhiều về việc các bà lúc này
nghĩ gì về anh ta” – ông già kết luận bằng thứ ngôn ngữ đặc sắc của mình.
Cần nói thêm rằng ông sẵn lòng nói nhiều bằng tiếng Nga, nhưng mỗi câu
đều theo kiểu cách Đức, tuy nhiên điều đó không bao giờ làm ông lúng túng,
vì suốt đời ông có chỗ yếu coi tiếng Nga của mình là kiểu mẫu, “hay hơn cả
tiếng Nga của người Nga” và thậm chí ông rất thích dùng phương ngôn Nga
vì cho rằng phương ngôn Nga hay hơn và giàu sức diễn cảm hơn hết mọi
phương ngôn trên đời. Tôi xin lưu ý rằng trong lúc nói chuyện, do đãng trí,
