Sau này Alyosha nhớ lại một số điều Cha đã nói lúc ấy. Nhưng mặc dù
Cha nói rành rẽ, giọng nói khá rắn rỏi, nhưng lời lẽ khá rời rạc. Cha nói
nhiều điều, dường như muốn nói hết, nói hết một lần nữa trước phút chót tất
cả những gì chưa kịp nói, không phải chỉ để răn dạy, mà dường như vì khao
khát chia sẻ niềm vui sướng xuất thần với tất cả mọi người, thổ lộ tâm tình
một lần nữa trong đời...
“Hãy thương yêu lẫn nhau, hỡi các Cha. – Trưởng lão khuyên dạy (như
sau này Alyosha nhớ lại). – Hãy yêu mến con dân của Chúa. Chúng ta
không thánh thiện hơn người thế tục dù rằng chúng ta ẩn mình tu hành trong
những bức tường này, trái lại mỗi người đến đây đều tự biết rằng mình đến
đây tức là mình tồi tệ hơn mọi người thế tục trên Trái đất... Người tu hành
sống càng lâu ở nơi ẩn cư thì càng phải nhận thấy điều đó một cách nhạy
bén hơn. Bởi vì nếu trái lại thì chẳng việc gì ta phải đến đây. Chỉ khi nhận rõ
được rằng chẳng những ta tồi hơn mọi người thế tục, mà còn có lỗi với mọi
người về mọi tội lỗi của con người, cả những tội lỗi chung của nhân loại
cũng như riêng của từng người, thì khi đó mục đích thống nhất của chúng ta
mới đạt được. Bởi vì, hỡi các giáo hữu thân thương, nên biết rằng mỗi người
chúng ta chắc chắn đều phải chịu lỗi về mọi sự và mọi người trên Trái đất,
không phải chỉ về lỗi chung của nhân loại, mà mỗi người riêng biệt phải
chịu trách nhiệm về tất cả mọi người và về từng người trên Trái đất này. Ý
thức đó là công quả của con đường tu hành và của mỗi người trên Trái đất,
bởi vì người tu hành không phải loại người riêng biệt, họ chỉ là những người
mà mọi người trên Trái đất cũng phải được như thế. Chỉ khi ấy trái tim
chúng ta mới thấm thía tình yêu vô lượng, phổ quát không biết chán. Khi ấy
mỗi người chúng ta sẽ thu phục được cả thế giới bằng tình yêu và gột rửa
sạch tội lỗi của thế gian bằng nước mắt... Mỗi người hãy suy ngẫm về bản
thân, hãy không ngừng xưng tội. Đừng sợ tội lỗi của mình, dù đã ý thức
được tội lỗi, miễn là biết ăn năn, nhưng đừng đặt điều kiện với Thượng đế.
Tôi nhắc lại, đừng kiêu ngạo. Đừng kiêu ngạo với người bé mọn, cũng đừng
kiêu ngạo với người lớn lao. Đùng thù ghét những người chối bỏ mình,
những người bêu riếu mình, những người lăng mạ mình hay vu khống mình.
