– Tôi lại không hiểu! – Alyosha ngắt lời. – Ông ta mỉa mai, ông ta chế
nhạo ư?
– Hoàn toàn không. Ông ta khoe mình và người của mình có công lao
rốt cuộc đã đè nén được tự do và họ làm như thế là để con người có được
hạnh phúc. Chỉ đến bây giờ (cố nhiên ông ta nói về thời pháp đình tôn giáo)
lần đầu tiên mới có thể nghĩ đến hạnh phúc của loài người.
Con người sinh ra vốn là kẻ nổi loạn, mà kẻ nổi loạn có thể có hạnh
phúc được không? – Ông đã được báo trước, – ông ta lại nói với Chúa, –
ông không thiếu những lời báo trước và chỉ bảo, nhưng ông không nghe, ông
gạt bỏ con đường duy nhất có thể đem lại hạnh phúc cho con người, nhưng
may thay, khi ra đi ông đã trao lại sự nghiệp cho chúng tôi. Ông đã hứa, ông
đã có lời chính thức trao cho chúng tôi quyền trói và cởi trói, vì thế cố nhiên
bây giờ ông đừng có nghĩ đến chuyện lấy lại của chúng tôi cái quyền ấy.
Vậy cớ gì ông xuống đây làm phiền chúng tôi?
– Câu này nghĩa là gì? “Không thiếu những lời báo trước và chỉ bảo”?
– Alyosha hỏi.
– Đấy là điểm chủ chốt ông già cần nói. – Quỷ ác độc và tinh ranh, quỷ
của sự tự hủy diệt và hư vô, – ông già nói tiếp, – quỷ vĩ đại đã nói với ông
trong sa mạc, theo các sách còn truyền lại cho chúng tôi thì tuồng như quỷ
đã “cám dỗ” ông. Có phải thế không? Liệu có thể nói được điều gì chân thực
hơn những điều quỷ nêu ra trong ba câu hỏi mà ông đã bác bỏ và các sách
gọi là “ba sự cám dỗ” không? Thế nhưng trên đời này, nếu có phép lạ nào
đích thực và vang dội thì chính là vào ngày hôm ấy, ngày xảy ra ba sự cám
dỗ đó. Chính việc đặt ra ba câu hỏi ấy đã là phép lạ. Nếu như có thể tưởng
tượng, dù chỉ là để thử và ví dụ, rằng ba câu hỏi của quỷ ác độc sẽ biến mất
trong các sách và cần phải khôi phục lại, một lần nữa phải vắt óc sáng tác ra
để lại đưa vào sách, vì vậy phải hội họp tất cả các nhà thông thái trên Trái
đất này lại – các nhà cầm quyền, các đại giáo chủ, các nhà bác học, các nhà
triết học, các nhà thơ – và đặt ra cho họ một nhiệm vụ: hãy nghĩ ra, soạn ra
