cuộc chuyện trò có lẽ là lần cuối cùng này của trưởng lão là những người
bạn lâu năm trung thành nhất của Cha. Họ có bốn người: Cha Iosif và Cha
Paissy, Cha Mikhail – cha bề trên của tu xá, một người chưa già lắm, chẳng
lấy gì làm thông thái, chức phận tầm thường nhưng tinh thần kiên định, có
đức tin sắt đá và thuần phác, bề ngoài nom khắc nghiệt nhưng trong lòng
chan chứa tình cảm tha thiết, tuy có lẽ ông che giấu tình cảm thiết tha của
mình đến độ hổ thẹn vì nó. Người thứ tư đã già lắm rồi, một thầy tu khá giản
dị, thuộc tầng lớp nông dân nghèo, thầy dòng Anfim, gần như không biết
chữ, trầm lặng và hiền lành, ít khi nói năng với ai, khiêm nhường nhất trong
những người khiêm nhường, có vẻ như một người suốt đời sợ hãi một điều
gì vĩ đại và ghê rợn mà trí óc mình không tài gì hiểu nổi. Trưởng lão Zosima
rất yêu con người dường như luôn luôn run sợ này và suốt đời Cha tôn trọng
ông lạ thường, tuy trong đời chẳng có ai mà Cha ít trò chuyện như ông này,
mặc dù hồi xưa nhiều năm ròng Cha đã cùng ông ta phiêu bạt khắp nước
Nga thiêng liêng. Thuở ấy đã lâu lắm rồi, cách đây đã bốn chục năm, khi
Cha Zosima mới bước vào con đường khổ tu của bậc tông đồ tại một tu viện
nghèo chẳng có tiếng tăm gì ở Kostroma và ít lâu sau đó Cha theo thầy tu
Anfim bôn ba đây đó để quyên tiền cho tu viện nghèo của họ.
Mọi người, cả chủ lẫn khách, đều ở trong căn phòng thứ hai của trưởng
lão, căn phòng có kê chiếc giường của Cha và như đã nói trước đây, phòng
rất chật, thành thử cả bốn người (trừ chàng tập tu Porfiry vẫn đứng) ngồi
chen chúc quanh ghế bành của trưởng lão, trên những chiếc ghế dựa mang ở
phòng kia vào. Đã sẩm tối, phòng được chiếu sáng bằng đèn nến thắp trước
những bức tượng thánh. Thấy Alyosha bối rối đứng ở cửa, trưởng lão vui
sướng mỉm cười với anh và giơ tay ra:
– Chào con, con ngoan yêu dấu của ta, con đã về rồi. Ta biết rằng con
sẽ về mà.
Alyosha đến gần, rạp đầu chào sát đất và bật khóc. Tim anh như nứt vỡ,
tâm hồn run rẩy, chỉ chực nức lên.
