vừa khóc nức nở, nước mắt như mưa, và với tình cảm cuồng nhiệt, anh thể
sẽ yêu đất, yêu mãi mãi. “Hãy tưới cho đất những giọt nước mắt vui của con
và hãy yêu những giọt nước mắt ấy...” – mấy lời đó ngân vang trong tâm
hồn anh.
Anh khóc gì? Ôi, trong trạng thái xuất thần, anh khóc cả những vì sao
trên bầu không sâu thẳm đang lấp lánh với anh, và “không xấu hổ về sự
cuồng nhiệt ấy”. Dường như những sợi chỉ từ vô vàn thế giới ấy của Chúa
đều tức thời hội tụ lại trong tâm hồn anh, và tâm hồn anh run lên vì “tiếp xúc
với các thế giới khác”. Anh muốn tha thứ cho tất cả, về mọi sự và muốn cầu
xin tha thứ. Ôi, không phải xin tha thứ cho mình, mà cho mọi người về mọi
sự, còn “những người khác cũng cầu xin cho tôi” – những lời đó lại âm vang
trong tâm hồn anh. Nhưng mỗi lúc anh càng cảm thấy rõ ràng, dường như sờ
mó thấy, một cái gì rắn chắc, kiên cố như vòm trời này nhập vào tâm hồn
anh. Một ý tưởng gì không rõ ngự trị trong trí óc anh, lần này thì suốt đời,
mãi mãi. Khi sụp xuống đất, anh là một chàng trai yếu ớt. Khi đứng lên anh
đã là một chiến sĩ cứng rắn, anh bỗng ý thức được và cảm thấy điều đó trong
phút xuất thần ấy của mình. Sau này, suốt đời Alyosha không bao giờ quên
được phút ấy. “Giờ ấy có người nào đã viếng thăm tâm hồn tôi” – sau này
anh nói, và tin chắc ở lời mình nói.
Ba ngày sau anh rời khỏi tu viện, đúng như lời trưởng lão quá cố bảo
anh “lưu lại đời trần tục”.
