3. Những hết luận đạo đức. Cứu đô cõi trần gian và giữ
gìn nó tránh điều ác
Như vậy, bất chấp tâm trạng sùng tín và khuynh hướng hoàn thiện con người
cá nhân khá phổ biến trong giới Kitô hữu, cần phải ý thức được luận điểm, trong
tư cách tiên đề bất di bất dịch của lương tâm Kitô giáo, cho rằng con người phải
chịu trách nhiệm không những vì điều ác mà anh ta là hiện thân và ngọn nguồn
của nó, mà còn vì điều ác ngự trị trên cõi trần gian mà anh ta không kháng cự
lại. Kitô hữu không thể vô cảm trước những đau khổ ở những người gần của
mình, mà còn không thể vô cảm cả đối với cái ác mà họ tạo ra hay cái ác chiếm
lĩnh họ. Người ta đòi hỏi ở anh ta không những là những thành tựu trong lĩnh vực
tính thánh thiện cá nhân của anh ta, mà còn cả lòng từ tâm nhạy cảm của anh ta
trước những đau khổ của đồng loại, cả thái độ tích cực của anh ta trong cuộc đấu
tranh với cái ác của thế gian. Kitô hữu theo thực chất cần phải gánh vác cả những
nỗi nhọc nhằn của người anh em mình - mà không phải chỉ những nhọc nhằn vật
chất, mà cả những nhọc nhằn tinh thần nữa.
Dường như vẫn còn chưa ý thức được rõ ràng lắm về chuyện đạo đức Kitô
giáo ở mức độ nào trong ý nghĩa này khác biệt với đạo dức thông thường, tựa hồ
như đạo đức “tự nhiên” và vượt lên trên đạo đức ấy. Đối với định hướng đạo đức
thông thường mỗi người chịu trách nhiệm trước hành vi của chính mình, hoặc là
lĩnh vực có giới hạn của đời sống vốn được giao phó cho anh ta và phụ thuộc vào
thái độ tích cực của anh ta. Nguyên tắc trách nhiệm cá nhân vừa là nguyên tắc cơ
bản của pháp quyền, vừa là nguyên tắc đánh giá con người về đạo đức. Chỉ có
chính kẻ phạm tội hay là những đồng phạm của nó mới phải chịu trách nhiệm vì
tội lỗi gây ra, chứ không một ai khác. Đánh giá đạo đức thông thường về con
người đặt ra việc phân biệt rành mạch giữa các cá nhân riêng biệt, như các trung
tâm đặc biệt độc lập với nhau hay như các hiện thân của tính tích cực. Định
hướng đạo đức ấy lẽ dĩ nhiên là tất yếu và hợp lí. Nhưng sẽ là sai lầm lớn nếu
nghĩ rằng đạo đức nhân bản chỉ có như vậy mà thôi. Ngay trong một số trường
hợp của đời sống pháp lí xã hội, trách nhiệm cá nhân được bổ túc bằng trách
nhiệm tập thể - chính ở nơi nào mà tính tích cực của một người có ảnh hưởng hay
có thể ảnh hưởng đến tính tích cực của người khác. Vỉệc phạm pháp hay sai sót
