BA CHỊ EM NHÀ HỌ TỐNG - Trang 97

nhận thấy người dân Mạc tư khoa vừa sợ vừa ghét người Á Đông.
Nhưng về phương diện chính trị thì cuộc viếng thăm Mạc tư khoa của
Tưởng là một thắng lợi lớn cho Quốc dân đảng. Ngay khi tới Mạc tư khoa
ngày 2-9-1923, Tưởng đọc diễn văn trước đại hội của tổ chức cộng sản
quốc tế, bày tỏ niềm tin tưởng rằng cuộc cách mạng tại Trung hoa sẽ thành
công trong hai hoặc ba năm. Khi nghe thấy các đảng viên cộng sản người
Trung hoa chê bai Tôn Dật Tiên và Quốc dân đảng, Tưởng liền nhấn mạnh
đại hội cộng đảng không hiểu phong trào cách mạng tại Trung hoa, và yêu
cầu Nga sô cử thêm nhiều quan sát viên sang Trung hoa để nghiên cứu tình
hình tại chỗ.
Tưởng được đi thanh tra hồng quân Nga, viếng thăm các trường quân sự và
các tổ chức đảng, thăm căn cứ hải quân Petrograd. Đúng ra Tưởng dùng rất
nhiều thời giờ với các nhân viên mật vụ Cheka, và học hỏi phương thức của
họ. Điều không may cho Tưởng là trong lúc ở Mạc tư khoa thì Lênin bắt
đầu lâm trọng bệnh, hôn mê trước khi chết. Tưởng đàm đạo rất nhiều với
Trotskỵ Trotsky bảo đảm vai trò của Nga sô sẽ cung cấp tối đa tinh thần và
viện trợ vật chất cho phong trào cách mạng tại Trung hoa, nhưng Nga sô sẽ
không phái quân đội sang Trung hoa giúp Quốc dân đảng.
Chỉ ba tháng sau Tưởng đã muốn trở về Trung hoa. Trong một cuốn hồi ký
viết sau này, Tưởng nhận xét: "Từ sự quan sát và các cuộc tiếp xúc của tôi,
tôi nhận thấy những cuộc xung đột dữ dằn nhất không những đang tiếp diễn
tại nước Nga, mà còn cả giữa các đảng viên cộng sản với nhau." Trước khi
ra đi, Tưởng hy vọng sẽ được chứng kiến một bộ mặt kỷ luật của Nga và
một đảng cộng sản kiểm soát tuyệt đối được đảng và quốc gia Ngạ Trái lại
Tưởng chỉ chứng kiến những cuộc ám sát lẫn nhau, và sự yếu kém ngay
trong đảng. Ngày 29-11, Tưởng bất thình lình chấm dứt cuộc viếng thăm và
vội vàng hồi hương.
Khi trở về Trung hoa, Tưởng Giới Thạch khuyên Quốc dân đảng không nên
tin người Ngạ Tưởng thận trọng nhắc nhở các đồng chí trong Quốc dân
đảng: "Trong cuộc trợ giúp Trung hoa, đảng cộng sản Nga chỉ có một mục
đích biến đảng cộng sản Trung hoa thành một sức mạnh duy nhất. Nga sô
muốn biến những đất đai tại Mãn châu, Mông cổ, Hồi giáo và Tây tạng trở