Suốt dọc đường, rồi Đình còn theo về tận nhà kể chuyện đại đồng. Đình
thao thao nói, ve mắt nháy lia lịa, sùi cả mọt mép. Cái vết con Duyên cào
cạnhmũi đã bong vảy, chỉ còn hơi đỏ. Tôi lại nghĩ lắt léo hay là lúc ấy
sướng quá, nó bấu vào mặt thằng này. Đình đương hăng. Khi ấy, Đình làm
tuyên truyền trên huyện. Khắp nơi tiêu thổ kháng chiến, nhà cao cửa rộng
phá hết, đốt hết. Các làng, các thị trấn, thị xã dựng lên những cây tre cao
như chân gầu sòng, giữa buộc thanh sắt đường ray, ngày đêm dân quân đâm
đổ hết tường, sụp nhà cả dãy phố. Người đường xuôi từ các làng quanh Hà
nội lũ lượt chạy ngược dọc sông Hồng lên trung du. Người tản cư được
chia vào ở các nhà trong làng. Đất rộng người thưa, dân cũng sẵn cái ăn, lá
sắn ngắt về nấu canh, muối dưa, sắn trựa bỏ đấy cả năm chưa đào, quả đu
đủ chỉ để cho lợn thì bây giờ người ăn ngon. Chả mấy lúc người tản cư ai
quyết tâm ở lại cũng ổn cả, mặc dầu là tạm bợ nhưng tin tưởng.
Đình đã nghĩ ra được cái trại đại đồng cho mọi người vào ở tập trung quy
củ, trật tự sản xuất. Huyện đã cử Đình đi báo cáo điển hình trại đại đồng ở
nhiều nơi. nghe cũng hay, nhưng không đâu làm nổi vì các huyện ở sâu
vắng người tản cư, không được trên cấp tiền. Huyện ven sông này có quỹ
của tỉnh cho để trợ giúp dồng bào, bây giờ gom người ở một nơi thì phát
tiền cũng dễ. Nhưng không phải Đình chỉ vì một cái tiện ấy, Đình nói ngày
trước ở Hà nội, Đình làm phó nhỏ thợ xẻ đã vào ái hữu hội thợ mộc, Đình
đọc sách và anh em bàn bạc đã b rồi đay loài người sẽ lên thế giới đại đồng,
thì cái trại đại đồng này là một bước đúng như thế.
Năm dãy nhà dài một trăm thước, bên trong một loạt hai dãy giường nứa
cho một trăm người. Nhà của phụ nữ bên kia đồi cũng to rộng thế. Chỉ đánh
một tiếng kẻng điều khiển được cả nghìn con người. Kẻng dây, kẻng thể
dục và hát, kẻng cơm, kẻng họp, kẻng đi sản xuất, kẻng về, kẻng ngủ… Ai
nấy răm rắp miếng cơm manh áo như nhau, không có ganh tỵ vì không ai
hơn ai. Ngày chủ nhật, kẻng đi chợ, tối kẻng lưẻa trại vui nhộn. Buổi sáng
