Trở về nguồn gốc, cái tên Cạnh Đền được khai sanh vào thế kỷ 18,
nó xuất hiện trên bước đường bôn tẩu của vua Gia Long.
Năm 1783, lúc Nguyễn vương bị quân Tây Sơn truy nã ráo riết, ngài
phải đem Vương mẫu và cung quyến chạy trốn đến vùng U Minh.
Lúc bấy giờ trong đám cung quyến theo Nguyễn vương đi tị nạn
trong vùng rừng sâu nước độc, có công chúa Ngọc Hạnh. Công chúa là
phận liễu yếu đào tơ, không quen với phong sương mưa nắng, vùng U
Minh lại lắm muỗi mòng, khí độc, nên công chúa không chịu nổi cảnh sống
gian lao vất vả, vướng nhằm bịnh thương hàn.
Thầy thuốc của Nguyễn vương dẫu giỏi, nhưng không có thuốc để
trị bịnh thương hàn, thành ra sau bốn hôm lâm trọng bịnh, công chúa Ngọc
Hạnh nhắm mắt lìa đời.
Vương mẫu và Nguyễn vương vô cùng thương tiếc, nên sau khi an
táng công chúa ở giữa rừng, Nguyễn vương truyền cho quan quân dựng đền
thờ công chúa, tục gọi là Cạnh Đền.
Danh từ Cạnh Đền, bắt đầu được lưu truyền từ đó.
Trong thời Pháp thuộc, thực dân mở cuộc khai hoang ở vùng U
Minh có dùng xáng đào một con kinh để nối liền chợ Hộc, thuộc xã Tân
Phú với sông Bà Ai, thuộc xã Ninh Thạnh Lợi.
Con kinh nầy có đoạn băng ngang Cạnh Đền, người dân địa phương
quen gọi là « Kinh Cạnh Đền ».
Ngày nay ai đi qua Kinh Cạnh Đền, đều nhìn thấy di tích ngôi đền
thờ công chúa Ngọc Hạnh hãy còn đứng vững với phong sương.
Người ta còn tìm thấy xác chiếc ghe hồi Nguyễn vương dùng để
lánh nạn quân Tây Sơn, hãy còn nằm ở kế Cạnh Đền.
