cái mồi học vấn nó như, đi theo đuôi dân thành thị, nhưng chẳng theo kịp.
Người ta rời bờ bến của mình bên này, song lại chưa sang được bờ của
người khác bên kia. Mà không chừng ngược lại cũng nên, mọi tội lỗi đều
do sự dốt nát đẻ ra. Người có học nhìn thấu mọi sự, đoán trước được hết.
Còn bọn mình thì khi mất đầu mới nhớ đến cái nón.
Cứ như chim chích lạc rừng. Nhưng dân có học bây giờ cũng chả sung
sướng nỗi gì. Cảnh đói khát đã đẩy họ rời khỏi các thành thị. Đố ai hiểu
nổi. Quỷ cũng đến chịu.
Kể ra, chính bà con dân quê như mình mới là những người biết sống. Như
bà Selitvin, nhà Selaburin, Pamphin Palyk, hai anh em Nesto và Pancrat
Modyk đấy. Họ có đầu óc, biết làm ăn, họ là chủ. Cơ ngơi của họ mới mọc
lên bên đường cái quan, trông sướng cả mắt. Mỗi nhà có đến mười lăm mẫu
đất gieo trồng, rồi ngựa, cừu bò, heo. Lúa dự trữ đủ ăn ba năm.
Nông cơ của họ thì hết chê. Có máy thu hoạch hẳn hoi. Konchak phải khúm
núm, cố lôi kéo họ; các vị chỉ huy du kích cũng dụ dỗ họ vào rừng. Ở mặt
trận về, ngực họ lấp lánh huân chương Thánh Gior và lập tức người ta tranh
nhau mời họ làm huấn luyện viên. Có lon sĩ quan hay không, chả cần. Nếu
anh thạo việc, đâu đâu cũng cần đến anh. Chả chết được.
Nhưng đã đến lúc về nhà thôi. Đàn bà con gái lang thang ngoài đường lâu
như thế chả hay gì. Ở vườn nhà mình, mình muốn dạo chơi bao lâu tùy ý.
Chỉ tội dạo này trong vườn lầy lội quá. Dầu sao, bà cũng đã thấy trong
người dễ chịu đôi chút.
Bà Galudina về tới nhà thì dòng tư tưởng đã bị rối bung lên, chả làm sao
lần ra đầu mối. Nhưng trước khi bước vào nhà trong lúc chùi giầy ở bậc
thềm, bà còn kịp hình dung ra khối chuyện.
Bà nhớ đến những người cầm cân nảy mực hiện nay ở Kho datscoie. Bà
biết họ khá rõ. Họ vốn là các chính trị phạm ở kinh đô bị đày tới đây:
Tiverzin, Antipop, anh chàng "Cờ đen" Vdovichenko vô chính phủ, bác thợ
nguội Corsenhia Besenyi người vùng này. Họ đều là những người tinh
khôn. Trong đời họ, họ đã gây ra đủ chuyện rắc rối, hiện giờ họ cũng đang
mưu tính chuyện gì đây, hẳn thế. Họ không thể sống yên bình. Họ đã sống
suốt đời bên các cỗ máy, nên chính họ cũng trở nên tàn nhẫn, lạnh lùng như