Chuyện rằng, một trong những bậc túc nho lừng lẫy nhất của phong
trào Đông du là cụ Nguyễn Thượng Hiền. Sau khi phong trào bị đàn áp,
cụ trốn sang Nhật Bản, Trung Quốc... hoạt động trong tổ chức Việt Nam
Quang Phục hội của cụ Phan Bội Châu. Cảm phục ý chí và tinh thần quả
cảm của một chí sĩ đang bôn ba vì việc nước, Bạch Thái Bưởi đã đem
con trai thứ hai của cụ là Nguyễn Thượng Khoa đem về nuôi, cho ăn học.
Khi có điều kiện thuận lợi, ông đã cho con trai mình – Bạch Thái Tư
và Khoa du học ở Pháp. Trước ngày xuống tàu viễn dương đi xa, ông
bảo cả hai vào trong phòng làm việc, đưa tờ giấy và bảo ghi ra những
ước nguyện sau khi học thành tài. Cả hai cùng viết và cùng hứa với
ông bao nhiêu điều tốt đẹp, bao nhiêu dự tính trong tương lai. Nhưng rồi
khi sang Pháp, Tư không giữ được lời, không chăm lo học tập, chỉ chơi bời
lêu lổng. Ông viết thư khuyên răn mãi cũng không được. Chính vì thế,
dù lúc chưa nhận được tin này thì ông cũng xem như Tư đã chết. Sống
như thế, không có ý chí vươn lên để hoàn thiện bản thân mình thì chết đi
vẫn hơn. Ông tặc lưỡi...
Lúc này, công việc kinh doanh đang đè nặng trên vai ông.
Thật ra, trong những tháng năm này, không riêng gì Bạch Thái
Bưởi mà cả giới tư sản Việt Nam đang phải đối phó với sự chèn ép của
chính quyền thực dân. Chúng quyết không để cho người Việt thành công,
lấn lướt trên thương trường. Sự giàu có của người bản xứ chỉ đem lại bất
ổn cho nền an ninh tại Đông Dương. Cứ nhìn các phong trào yêu nước
đang nổi lên thì rõ. Chẳng hạn, trong phong trào Đông du do cụ Phan Bội
Châu khởi xướng, không riêng gì Nam Kỳ, Trung Kỳ mà ngay cả Bắc Kỳ
cũng vậy. Lớp thanh niên trốn ra nước ngoài hầu hết đều được sự tài trợ,
giúp đỡ của các địa chủ giàu có, của các tay tư sản có tinh thần ái quốc
đang làm ăn phát đạt. Không những thế họ còn bí mật, lén lút ủng hộ kinh
phí cho các “hội kín” đang hoạt động trong và ngoài nước.
