PHẦN BÊN LỀ
“Lịch sử chỉ là những tiếp diễn của sự kiện mà không có cùng đích.
Một quan điểm lịch sử hiện đại hoá như đang được bênh vực [tán dương
những công trình thống nhất trong lịch sử Việt, mang tính chất finaliste
trong triết thuyết, là của tôn giáo chứ không phải của khoa học. Muốn
mượn ý của A. Comte thì phải nói là chúng ta vẫn đang đứng trong thời kì
tiền sử của sử học chứ chưa bước vào thời kì có sử…”
Đó là một câu viết trong Sử Việt, đọc vài quyển (Nxb. Văn Mới,
CA 2004, trang 294) tuy có vẻ dùng để chống báng một loại “sử học thời
sự” như vừa có đủ bằng cớ chứng minh trong hơn 50 năm qua, nhưng quả
thật chỉ là ý nghĩ bình thường của những người muốn làm việc sử học
nghiêm túc. Nó vốn xuất phát từ những bài học căn bản cho “nghề nghiệp”
của nhà trường đem dàn trải ra. Cho nên, đem áp dụng những bài học sơ
đẳng từ trong thời nào xa tít, cộng với một chút lăn lộn tạo thêm tự tín bây
giờ, chỉ mong rằng các dòng chữ sau đây là của một tập sử Việt thời có-sử,
tuy chưa hẳn là hình ảnh trung thực của quá khứ nhưng chắc chắn đã không
còn là huyền thoại bao trùm nữa.
Từ lâu, người ta đã quen với việc đọc mười quyển sử đã ra đời rồi
đọc quyển thứ mười một của người “sưu tập” sử phẩm viết tiếp theo, người
này đến sau nhưng có khi cũng không hơn gì mười ông trước. Đó là vì sự
hình thành một nền sử học khoa học Việt Nam đã không được tiến triển
thuận lợi ngay từ căn bản của quá khứ, lại còn phải chịu đựng trầm trọng
thêm vì một hệ thống chính trị, theo kinh nghiệm tranh quyền, đã thấy rằng
sự sử dụng lịch sử theo hướng quá khứ thật có ích lợi trong việc củng cố
quyền lực cho mình.
Việt Nam từng vay mượn, chia xẻ một nền sử học chung thành hình
ở Á Đông cho nên cũng phải vướng vào những khuyết điểm mà nếu bị
xoáy sâu vào đó thì sẽ thấy ngay những dấu hiệu tiêu cực bộc lộ thật tệ hại.
