tộc, địa vị xã hội rõ ràng. Họ Khúc nổi lên lần đầu, chỉ được nhắc nhở như
một “hào trưởng” của đất Hồng, vùng hạ du trung châu sông Hồng, họ
Kiều/Kiểu cũng thế trên vùng đỉnh tam giác châu. Họ Dương vùng Ái Châu
có vẻ liên hệ đến Dương Thanh thế kỉ VIII nhưng cũng không chắc. Còn họ
Ngô, Đinh mà ta nghe nói đến chức vụ thứ sử một châu (Ngô Mân châu
Phong, Đinh Công Trứ châu Hoan) thì vì thuộc giai đoạn sau nên có thể là
từ những vụ phong chức của họ Dương cho các lãnh tụ địa phương.
Tuy nhiên việc giành quyền phải đòi hỏi đến sức mạnh cho nên ta
thấy sự thành công là từ những liên minh lớn lấn át các liên minh nhỏ, hoặc
các lực lượng đơn độc. Dương Đình Nghệ đem quân đánh đuổi cả Thứ sử
Lí Tiến lẫn viện binh Trần Bảo của Nam Hán để chiếm lấy thành, xưng là
Tiết độ sứ, cai trị An Nam. Gọi là người có riêng ba ngàn “con nuôi” mưu
đồ sự nghiệp nhưng dấu vết về sau cho thấy Dương đã liên hiệp với họ Ngô
phía tây phủ thành theo đường lối kết thông gia để tăng cường lực lượng.
Tổ chức hành chính An Nam đã thành truyền thống nên việc chiếm Đại La
được coi như là chiếm cả phủ Đô hộ, và những người chậm chân bên ngoài
phải trở về vị trí thần thuộc dù muốn hay không. Kiểu Công Tiện, người
giết Dương Đình Nghệ, được sử xếp vào hàng “nha tướng” của ông tân Tiết
độ sứ, là theo đường hướng đó của tình thế. Cho nên không thể nói rằng
ông đã “phản bội” Dương. Địa vị tinh thần tối cao dành cho những người
đàn bà họ Dương về sau có vẻ là biểu hiện sự công nhận mà người đương
thời nhìn về công tích đuổi Nam Hán của ông tổ họ này, đã chứng minh
thêm điều sử kí chưa nói đủ. Liên minh họ Kiểu bó gọn ở một vùng hẹp
hẳn không bằng liên minh Ngô Dương có thế lực cả Giao Châu lẫn Ái
Châu, cho nên Ngô Quyền mới đem quân đánh giết được họ Kiểu, tóm thâu
quyền lực chờ đón chống quân Nam Hán.
Ngô Quyền người Giao Châu, tất không xa lạ với cung cách phòng
thủ đã được các nhà cai trị phủ Đô hộ đề ra suốt hai thế kỉ từ Trương Bá
Nghi, Trương Chu đến Cao Biền gần hơn, hẳn còn dấu vết hiện đại với
chiến thuyền và kĩ thuật cắm cọc chống đánh trên đường thuỷ như kết quả
số đo C14 thấy trên một số cọc gỗ Bạch Đằng kiểm tra được ngày nay. Thế
