Với hàng nghìn lý do mà tôi không muốn kể ra đây, đột nhiên tôi cảm
thấy tuổi già và sự âu sầu tràn ngập trong mình. Lễ cưới của Flora và
Gildas đã được ấn định. Honoré đã được chôn cất. Artermise cũng nhanh
chóng khuây khỏa vì cái chết của Honoré. Hôn lễ của Flora và Gildas được
cử hành tại một nhà thờ nhỏ ở Boutleville. Flora theo đạo Tin Lành, còn
Gildas, vốn là một nông dân, thì theo thuyết vô thần, là một kẻ ngoại đạo.
Tôi được đề nghị làm người làm chứng cho hôn lễ của họ. Lời vị linh mục
như còn văng vẳng trong tai tôi:
"Nếu có ai biết được một nguyên nhân hay một trở ngại gì khiến cho
người đàn ông này và người phụ nữ kia không thể kết hợp với nhau..."
Không chính xác từng chữ nhưng tôi nhớ Martha đang bước lên từ
hàng ghế cuối cùng, cất tiếng: "Tôi biết" bằng một giọng khiến máu trong
huyết quản tôi như đông cứng, khiến khuôn mặt Gildas trắng bệch, khiến
tất cả mọi người có mặt lúc đó cảm thấy choáng váng. Một sự im lặng kinh
hoàng bao trùm khi cô ta bước về phía vị linh mục, đến bên Flora và
Gildas, đưa bàn tay rám nắng, thô nhám vì làm việc lên, nói: "Một tháng
trước, tại Bordeaux, người đàn ông này đã kết hôn với tôi. Song giờ đây, tôi
thích được làm người hầu của ông Doillac hơn. Ông ấy đang đợi tôi bên
ngoài".
Rồi quay về phía Gildas đang cố gắng đỡ Flora, cô nói thêm trước khi
bỏ đi: "Bà cũng có thể giữ lại tiền công của tôi, bà Bá tước". Phong thái
chững chạc, thanh thản cũng như vẻ đẹp của cô như khẳng định thêm sự
chắc chắn của những lời trên.
Tôi rất muốn kết thúc mọi chuyện, tôi khó mà chịu đựng được việc
nhắc lại những kỷ niệm dữ dội như bão mùa thu ấy cũng như sự điên rồ của
con người. Tôi chỉ có thể tóm tắt như sau: Flora thì phát điên, còn Gildas đã
tự sát, kết thúc cuộc đời mình. Với địa vị xã hội và sự giàu có của mình,
Flora không bị đưa vào nhà thương điên. Cô được các tu sĩ ở tu viện
Bordeaux chăm sóc. Lần đầu đến thăm cô tại đó, cô không nhận ra tôi và cả
tôi cũng không nhận ra cô. Hai năm sau cô qua đời, để lại mọi thứ cho
Gildas, người mà cô tưởng vẫn còn sống. Ông d’Orty cũng ra đi trong một
