BÃO TÁP CUNG ĐÌNH - Trang 153

Phạm Ứng Thần len lét thưa:
- Tâu bệ hạ, đó là lịch sử của nước Lỗ, thông qua các gương thành bại của
các đời vua chúa, Khổng Tử san định nhằm để răn dạy kẻ cầm quyền.
- Đành rằng đó là những bài học quý, cần thiết phải cho các nho sinh nước
mình đọc để biết, chứ không phải học như chính sử nước nhà. Vả lại, đó chỉ
là lịch sử nước Lỗ bé bằng cái bàn tay, so với cả nước Trung Hoa mênh
mông, thấm tháp gì. Trong khi đó các nho sinh nước mình lại chẳng biết
Kinh Dương vương là ai. Các vua Hùng là ai. Hai Bà Trưng, Bà Triệu, Lý
Bôn, Ngô Quyền là những người như thế nào.
Ngẫm nghĩ một lát, nhà vua lại phán:
- Thôi được, khoa thi này tạm bỏ môn lịch sử. Nhưng các người bên Quốc
học viện phải cùng bên Quốc sử viện, phối soạn lấy bộ lịch sử nước nhà,
ngõ hầu cho toàn thể quốc dân được biết, và làm căn cứ cho các kỳ thi.
Phạm Ứng Thần toát mồ hôi trán, rập đầu tâu:
- Thần xin lĩnh mệnh.
Với vẻ bình thản nhưng nghiêm cẩn, Thái tôn phán:
- Này ông Ứng Thần thượng thư! Ông là người cao tuổi, lại có văn chất hơn
đời. Ta mong ông không phải lựa lời để làm ta đẹp ý. Ta chỉ ước ao, những
người qua tay các ông đào tạo, sẽ là những tài năng quý báu của quốc gia,
chứ không phải bọn mọt sách. Nhưng một quốc gia không thể chỉ trông cậy
vào một dúm con em các văn quan và tụng quan2 ở Quốc học viện. Trí tuệ
của đất nước nằm rải rác khắp muôn phương, làm thế nào để khai mở để
quy tụ được, ông có kế sách gì chăng?
Phạm Ứng Thần đã lấy lại sự bình tâm, ông vuốt lại nếp khăn, rờ lên hàng
cúc áo, nét mặt ông như tươi trẻ hẳn ra. Vái nhà vua hai vái, quan Quốc học
viện nói:
- Tâu bệ hạ, người nghĩ đến việc khai phóng trí tuệ của muôn dân thật là
phúc lớn cho nước nhà. Dạ muôn tâu, khi dân trí đã được khai phóng, mới
mong mở mang nền văn hiến mà di phong dịch tục được.
Dạ việc này muốn làm được, nhà vua phải ban ân tứ xuống tận các xóm
thôn. Ví như thời Nghiêu - Thuấn xưa, muốn mở mang dân trí người ta lập
“Tường tự học hiệu” tới các thôn cùng xóm vắng. Ai có năng khiếu, ai ham