Trọng tâm của cuộc bàn cãi nằm ở nghi vấn liệu tính cách có thật sự tồn tại
hay không. Các nhà lý luận cho rằng tính cách tạo nên hành vi. Một người có
tính quyết đoán sẽ có những quyết định nhanh chóng trong mối quan hệ với
gia đình, đồng nghiệp, bạn bè và cả những người mới quen. Trong khi đó, những
nhà tâm lý học lại khăng khăng bảo rằng tính cách không thật sự tồn tại - hành
động chỉ là các hành vi được trui rèn mà nên. Họ dẫn chứng là việc chúng ta hấp
tấp thưởng thức chiếc bánh sôcôla không có nghĩa là ta sẽ có những quyết
định bốc đồng trong một ngữ cảnh khác, chẳng hạn những vấn đề liên quan
đến tài chính cá nhân.
Như vậy, hành động của chúng ta thể hiện tính cách hay đó là kết quả của
một chuỗi các phản ứng hành vi được trui rèn? Cuộc tranh luận đặt ra một câu
hỏi cơ bản: liệu có một động lực nào đó thúc đẩy chúng ta và tạo nên hành động,
hay chúng ta được sinh ra với cơ thể rỗng rồi sau đó được lấp đầy bởi các phản
ứ
ng có điều kiện?Trong nhiều cuộc thí nghiệm, các nhà tâm lý ước định xu
hướng tính cách của một đối tượng như sự phóng khoáng, lạc quan, hướng nội,
sáng tạo, bốc đồng… Sau đó, họ quan sát hành vi của những người này trong
cuộc sống thực. Nếu khía cạnh tính cách của cuộc tranh luận là đúng, các đối
tượng sẽ luôn hành động theo bản năng bẩm sinh. Những người được cho là
phóng khoáng sẽ có xu hướng hành động một cách phóng khoáng, và những
người lạc quan sẽ thấy “ly nước đầy một nửa”. Tương tự, nếu khía cạnh phản
ứ
ng hành vi là đúng sẽ có sự tương quan giữa điểm số trong bài trắc nghiệm
tính cách và phản ứng thật của đối tượng thí nghiệm.
Tuy nhiên, kết quả của cuộc thí nghiệm khiến cả hai phe đều phải đau
đầu. Tính cách dẫn dắt hành vi, nhưng chỉ trong một vài thời điểm. Những
người được ước định có tính bốc đồng thì trên thực tế cũng hành
động quyết đoán. Nhưng trong một số trường hợp, họ lại hành động rất
thận trọng. Trái lại, những người được cho là kiên nhẫn đôi lúc lại hành động một
cách quyết đoán, tức thời. Dường như tính cách cũng đóng vai trò trong việc dẫn
dắt hành vi, nhưng chỉ trong một phạm vi và chừng mực nào đó. Tương tự, hoàn
cảnh xã hội có tác động, nhưng không dẫn dắt hành vi.
Như vậy, cuộc tranh cãi vẫn chưa kết thúc.
���������
✦✦✦
